H μεγάλη έκταση που οριοθετείται νότια και ανατολικά της οροσειράς του Άτλαντα στο Μαρόκο και την οποία διέσχιζαν τα εμπορικά καραβάνια για να φτάσουν είτε στο Μαρακές είτε στην Φεζ αποκαλείται χώρα των 1000+1 κάστρων (kasbahs). Αυτά ουσιαστικά αποτελούσαν οχυρά έξω από μικρά χωριά (ή πολλές φορές δεν υπήρχαν καν χωριά), τα οποία χρησίμευαν ως στάσεις ανεφοδιασμού και ξεκούρασης για τα καραβάνια τα οποία ξεκινούσαν από το Τιμπουκτού (του σημερινού Μάλι) με κατεύθυνση βόρεια στον Ατλαντικό και στην Μεσόγειο! Επιτρέψτε μου λοιπόν να παραφράσω την έκφραση και να την χρησιμοποιήσω ως γενικό τίτλο για το ταξιδιωτικό άρθρο που ακολουθεί…
Όσοι θέλετε να ταξιδέψετε στο Μαρόκο θα κάνετε την απαραίτητη-σχετική αναζήτηση στο διαδίκτυο και θα βρεθείτε μπροστά σε πομπώδης τίτλους όπως: “Το σάουντρακ του ταξιδιού σας στο Μαρόκο”, “10 σινεματικές προτάσεις και εκδρομές!”, “Μαρόκο: Χίλιες και μία νύχτες ταξιδιού”, “Αυτοκρατορικό Μαρόκο”, “Μαρόκο: Χίλιες και μια νύχτες στη μαγευτική χώρα των θαυμάτων!”, “Φεζ: Η πιο ατμοσφαιρική πόλη στον κόσμο”, “Μαρόκο: Χίλιες και μια… γεύσεις & εικόνες!”…
Από τους ανωτέρω τίτλους ίσως ο τελευταίος να είναι και ο πιο εύστοχος και θα σας εξηγήσω το γιατί.
Το Μαρόκο είναι όντως μία πολύ όμορφη χώρα η οποία διαθέτει πληθώρα διαφορετικών γεωμορφολογικών τοπίων ικανών να συναρπάσουν τον κάθε επισκέπτη όπως:
– Παραλίες και παραθαλάσσιες πόλεις-θέρετρα για τουρισμό χαλάρωσης/μπάνιου https://www.touropia.com/best-beaches-in-morocco/
– Απίστευτου κάλλους εξωτικά βουνά για πεζοπορία (μου θύμισαν νότια Αμερική με το έντονο κόκκινο χρώμα του εδάφους που τα χαρακτηρίζει) , ορειβασία (η κορυφή Τζέμπελ Τούκμπαλ στην οροσειρά του Άτλαντα είναι η ψηλότερη της βορείου Αφρικής με το υψόμετρό της να φτάνει τα 4167μ) αλλά και σκι το χειμώνα (ναι μάλιστα…ακούγεται απίθανο!) https://edition.cnn.com/travel/article/morocco-atlas-mountain-ski-trek/index.html
– Μία πολύ όμορφη πρωτεύουσα (το Ραμπάτ) και χαρακτηριστικές Αραβικές πόλεις που έχουν μείνει σχεδόν ανέγγιχτες από το πέρασμα του χρόνου. Συγκεκριμένα, οι παλιές πόλεις (αποκαλούμενες ως “μεντίνες”) της Φεζ και του Μαρακές είναι κυριολεκτικά πύλες σε ταξίδι χωροχρόνου αφού η πρώτη δεν έχει υποστεί μεταβολές από τον 10ο αιώνα μ.χ. και η δεύτερη από τον 12ο αιώνα μ.χ.
– Η Έρημος!!! Η Έρημος Σαχάρα. Ένα μέρος μοναδικό στον κόσμο.
Σε όλα τα παραπάνω προσθέτω και το γεγονός ότι το Μαρόκο είναι ίσως από τις λίγες “αραβικές”, αναπτυσσόμενες χώρες που μπορεί να ταξιδέψει ένας τουρίστας μόνος του (χωρίς γκρουπ) σχετικά άφοβα.
Όσοι από εσάς λοιπόν θα ταξιδέψετε στο Μαρόκο με κάποιο πρακτορείο είμαι σίγουρος ότι θα περάσετε τέλεια και (σχετικά πάντα) ξεκούραστα. Από την άλλη, όσοι επιλέξετε να ταξιδέψετε μόνοι σας θα κάνετε ένα μοναδικό ταξίδι ζωής που θα έχει καλές στιγμές, βασισμένες σε αυτά που ανέφερα παραπάνω, αλλά και δύσκολες στιγμές… Θα βρεθείτε π.χ. σε μέρη όπου δεν πηγαίνουν τα γκρουπ και θα αντικρύσετε φτώχεια (όχι αυτά τα θεωρητικά που λέμε στην Ελλάδα), θα ταξιδέψετε με υπερσύγχρονα τρένα έχοντας απέναντί σας μία γυναίκα που θα φοράει μπούρκα, θα χαθείτε (σίγουρα) στα δρομάκια των παλιών πόλεων και κάποιοι θα προσπαθήσουν να σας παρενοχλήσουν ή να σας “βοηθήσουν” δείχνοντάς σας τον σωστό δρόμο έναντι αμοιβής, θα επισκεφτείτε εμπορικά κέντρα για μία “ανάσα” δυτικού πολιτισμού, θα σταματήσει το λεωφορείο σας για να προσευχηθεί ο οδηγός, άλλοτε πάλι θα βρεθείτε σε νυχτερινά κέντρα όπου οι γυναίκες και οι άντρες θα είναι “απελευθερωμένοι” από τα δεσμά που ορίζει η θρησκεία (ξέρετε…να πιούμε καμιά μπύρα, κανά κρασάκι, να ντυθούμε δυτικά, οι γυναίκες να γδυθούμε λιγάκι…).
Το Μαρόκο είναι αδιαμφισβήτητα μία χώρα αντιθέσεων και πιστεύω ότι είναι ορατές μόνο σε όποιον την επισκέπτεται μόνος (κάτι το οποίο έπραξα κι εγώ με την σύντροφό μου).
Βασισμένοι σε μία από τις προτεινόμενες διαδρομές του τελευταίου οδηγού του lonely planet και έχοντας μελετήσει άρθρα στο διαδίκτυο πραγματοποιήσαμε σε 10 μέρες την διαδρομή του παρακάτω χάρτη: Προσγείωση και διαμονή στο Μαρακές, ημερήσια εκδρομή στην Εσαουίρα, τριήμερη εκδρομή μέσω του Marrakech Desert Trips στον Νότο-Μερζούγκα και τελικό προορισμό την Φεζ https://www.marrakech-desert-trips.com/tours/shared-marrakech-to-fes-desert-tour/, μία μέρα διαμονή στη Φεζ, ημερήσια με τρένο στην Μεκνές, μία μέρα διαμονή στο Ραμπάτ, Καζαμπλάνκα και τέλος Μαρακές από το οποίο πετάξαμε πίσω για Ελλάδα.
Θα πρότεινα ανεπιφύλακτα αυτήν την διαδρομή στον επίδοξο ταξιδιώτη αφού πραγματοποιώντας την θα έχει τη δυνατότητα να επισκεφτεί παραθαλάσσιες πόλεις, βουνά, την έρημο Εργκ Τσεμπί στην Σαχάρα, θα περπατήσει σε μεντίνες αλλά και μοντέρνες περιοχές πόλεων ενώ θα πάρει μία γεύση της ζωής στα αγνά χωριά του νότου. Με λίγα λόγια βλέπει όλο το Μαρόκο και τις αντιθέσεις του.
Μέσω των φωτογραφιών μου θα προσπαθήσω να σας ταξιδέψω στα μέρη που πήγαμε.
Σαν επίλογο απλά θα ήθελα να γράψω 2 πράγματα που αποκόμισα από αυτό το υπέροχο, διδακτικό ταξίδι.
1) Όσο όμορφη και να είναι μία χώρα, το μεγαλύτερο κεφάλαιο της σε ότι αφορά τον τουρισμό θα παραμένει το ανθρώπινο δυναμικό της.
Είναι κάτι που πρέπει να συνειδητοποιήσουμε κι εμείς οι Έλληνες που έχουμε μία εξίσου όμορφη χώρα. Ο όρος ανθρώπινο δυναμικό δεν αφορά μόνο όσους εργάζονται στον χώρο του τουρισμού αλλά το σύνολο του πληθυσμού, και η ποιότητα του ανθρωπίνου δυναμικού πλάθεται από τα σχολεία, την οικογένεια, την παιδεία. Αν ο λαός διαθέτει ήθος και τρέφει σεβασμό απέναντι στον φιλοξενούμενο μόνο τότε οι ομορφιές του τόπου θα αναδεικνύονται στο έπακρο. Μπορεί λοιπόν το Μαρόκο να είναι μία όμορφη, εξωτική χώρα και να λανσάρεται έτσι από εγχώρια πρακτορεία και από την ίδια, αλλά όσο ο λαός της θα είναι στην πλειονότητά του φτωχός και “λιγούρης” απέναντι στον επισκέπτη, η χώρα δεν θα μπορεί να ανταγωνιστεί άλλους παγκόσμιους προορισμούς. Για να γίνω πιο συγκεκριμένος, ήταν πολύ σπάνιο το φαινόμενο να ζητήσουμε κάτι από κάποιον (ακόμα και μία διεύθυνση π.χ.) και να μην μας ζητήσουν χρήματα. Τρανό παράδειγμα ήταν η περίπτωση κατά την οποία το αμάξι στο οποίο επιβαίναμε έπρεπε να διασχίσει ένα υπερχειλισμένο ποτάμι στο νότο. Κάτοικοι μαζεύτηκαν να μας βοηθήσουν…έτσι νομίσαμε αφού ουσιαστικά προσφέρθηκαν να μας βοηθήσουν ζητώντας μας ως αντάλλαγμα χρήματα… Κάτι τέτοιο είμαι σίγουρος ότι δεν θα γινόταν ποτέ την Ελλάδα (…παρά το γεγονός ότι και εμείς έχουμε τα κακά μας, τέτοιο πράγμα δεν θα κάναμε ποτέ).
Οι κάτοικοι έχουν βρεθεί αντιμέτωποι με ένα κύμα τουρισμού που μεταφράζεται σε χρήματα και ανάπτυξη με συνέπεια να βλέπουν τον τουρίστα απλά σαν πορτοφόλι. Θα έλεγα ότι σε θέματα τουριστικής ανάπτυξης βρίσκονται ακόμα εκεί όπου βρισκόταν η Ελλάδα την δεκαετία του ’80 και αυτό μας κακοφάνηκε… Κράχτες παντού, καλοθελητές στα σοκάκια να σε οδηγήσουν μέρα και νύχτα στο σωστό δρόμο έναντι πάντα τιμήματος. Πολλές φορές σε οδηγούν σε λάθος δρόμο ώστε να τους χρειαστείς μετά και να τους πληρώσεις. Φυσικά, εμείς ήμασταν πολύ διαβασμένοι…
2) Ο καπιταλισμός και ο δυτικός τρόπος ζωής που προβάλει την καλοπέραση και τον καταναλωτισμό είναι υπερδύναμος. Αλλάζει κουλτούρες, έθιμα, νικάει θρησκείες!
Τα πρώτα σημάδια του φαίνονται και στους κατοίκους αυτής της χώρας που επηρεασμένοι από το κύμα του τουρισμού και την επίδραση του ίντερνετ και των κινητών τηλεφώνων βλέπουν πώς ζει ο δυτικός άνθρωπος και θέλουν να του μοιάσουν… Σε θέματα λοιπόν ζωής, παραδόσεων και θρησκευτικής πίστης, ότι δεν κατάφεραν τόσους αιώνες τα όπλα και η πολιτική ισχύς θα τα μεταλλάξει ύπουλα ο καπιταλισμός… Αναμένω με περιέργεια να δω τη μελλοντική σταδιακή μετάλλαξη αυτής της χώρας.
