Έχοντας διαβάσει πριν από χρόνια το Constantinople: The Last Great Siege του Roger Crowley, λίγο-πολύ ήξερα τι να περιμένω από το Empires of the sea: The Final Battle for the Mediterranean 1521-1580. Παρόλα αυτά το εν λόγω ιστορικό βιβλίο ξεπέρασε τις προσδοκίες μου.
Ο συγγραφέας περιγράφει με γλαφυρό τρόπο την κατάσταση που επικρατούσε στη λεκάνη της Μεσογείου μεταξύ της περιόδου 1520-1580 εξιστορώντας τη σύγκρουση των 2 μεγάλων αυτοκρατοριών της εποχής (πάντα υπήρχε και πάντα θα υπάρχει μία τέτοια σύγκρουση στον κόσμο), της Μοναρχίας των Αψβούργων και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Πρόκειται για έναν κόσμο ξένο σε εμάς τους Έλληνες, ένα κενό σημείο της παγκόσμιας ιστορίας, διότι η ιστορία που μαθαίνουμε στο σχολείο σταματά στην πτώση της Κωνσταντινούπολης και συνεχίζει μετά αναλυτικότερα από τα μέσα του 18ου αιώνα.
Λογοτεχνικά δεινός ο συγγραφέας περιγράφει ιστορικά γεγονότα με τέτοιον τρόπο που ο αναγνώστης κυριολεκτικά τα βιώνει! Η πολιορκία της Ρόδου, οι περιγραφές καταστάσεων πολιορκίας – πώς είναι να είσαι πολιορκητής ή πολιορκημένος για μήνες (π.χ. έλλειψη τροφής, βασικών αγαθών, αρρώστιες, ανεφοδιασμός στρατού για του πολιορκητές, επίδραση φυσικών φαινομένων κλπ), η άνοδος της πειρατείας, τα αδέρφια Μπαρμπαρόσα και οι θρύλοι που δημιούργησαν, η πειθαρχημένη Οθωμανική πολεμική μηχανή, το παράλογο σύστημα διαδοχής του Οθωμανού Αυτοκράτορα όπου σε περίπτωση πολλών αρρένων διαδόχων έπρεπε να μείνει (επιζήσει) μόνο ένας, οι Ιππότες του Αγίου Ιωάννη, η επικών διαστάσεων πολιορκία της Μάλτας όπου μόλις 500 ιππότες και 5.500 στρατιώτες κατάφεραν να αντιμετωπίσουν 48.000 άνδρες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τα παιχνίδια πολιτικής μεταξύ Γενοβέζων, Βενετών, Γάλλων (οι 2 τελευταίοι ήταν ενίοτε σύμμαχοι των Οθωμανών), η πολιτική δύναμη των θρησκειών, η επίδραση της ανακάλυψης νέων θαλασσών και Ηπείρων στην Ευρώπη και στον πόλεμο που μαινόταν, η πολιορκία της Αμμοχώστου και τέλος η εξίσου επικών διαστάσεων ναυμαχία της Ναυπάκτου είναι θέματα που περιγράφονται στο βιβλίο με απαράμιλλο και συναρπαστικό τρόπο.
Ομολογώ πως είχα πολύ καιρό να εθιστώ με ένα βιβλίο! Εν τέλει τι έμαθα και τι κρατάω;
Σίγουρα ζούμε σε έναν καλύτερο κόσμο, με την έννοια ότι η ειρήνη αποτελεί κάτι το δεδομένο. Αντίθετα, ο πόλεμος παλαιότερα αποτελούσε την δεδομένη κατάσταση ενώ οι περίοδοι ειρήνης παρεμβάλλονταν ως διαλλείματα προετοιμασίας για νέες συρράξεις. Να το θυμάστε αυτό κάθε πρωί που πάτε στις δουλειές σας…
Τα χώματα που πατάμε και η θάλασσα στην οποία κολυμπάμε είναι αιματοβαμμένα. Αν τα ρωτήσεις θα σου διηγηθούν άπειρες ιστορίες θανάτου όπως αυτή των χιλιάδων νεκρών που επέπλεαν στα νερά του λιμανιού της Μάλτας, του Αλγερίου και κυρίως του κόλπου της Ναυπάκτου (τόσοι νεκροί που η θάλασσα έμοιαζε με στεριά).
Όλα καθορίζονται από την οικονομία, τον αγώνα για πλούτο, δύναμη και εξουσία. Ας συνδέσω π.χ. κάποια πράγματα… Γνωρίζετε ότι εκείνη την περίοδο άνθησε το δουλεμπόριο; Και αναφέρομαι στο δουλεμπόριο στη Μεσόγειο, στην Ευρώπη και στα Αφρικανικά παράλια και όχι στο δουλεμπόριο των μαύρων της Αφρικής που συνήθως μας έρχεται σαν πρώτη σκέψη στο μυαλό. Γιατί λοιπόν άνθησε το δουλεμπόριο λευκών και αιχμαλώτων (χριστιανών και μουσουλμάνων) εκείνη την περίοδο; Γιατί εκείνη την περίοδο αναπτύχθηκε η ναυσιπλοΐα και γιατί εκείνη την περίοδο ο πόλεμος μεταφέρθηκε στη θάλασσα (ακόμα μία φορά στην ανθρώπινη ιστορία που ο πόλεμος αποτέλεσε αιτία ανάπτυξης και εφαρμογής νέων εφευρέσεων). Τα καράβια τότε κινούνταν με κουπιά. Αυτή ήταν η βασική δύναμη ώθησής τους. Τα κουπιά απαιτούσαν κωπηλάτες οπότε και η ανάγκη για ανθρώπινο δυναμικό όχι απλά φτηνό, αλλά αναλώσιμο, έκανε επιτρεπτή την έννοια της δουλείας.
Επίσης, για ακόμα μία φορά η ιστορία (τρομερή επιστήμη τελικά…) υπενθυμίζει ότι η ζωή κάνει κύκλους. Αυτοκρατορίες γεννιούνται, βασιλεύουν και πεθαίνουν για να γεννηθούν νέες ξανά… Τα μέρη που τώρα θεωρούμε παραδεισένια(όπως π.χ. τα ελληνικά νησιά) κάποτε ήταν καταραμένα, έρμαια των διαθέσεων των πειρατών. Αν ήσουν κάτοικος, ανά πάσα στιγμή θα μπορούσες να βρεθείς μετά από μία πειρατική επιδρομή σκλάβος σε μία γαλέρα και μετά από μερικούς μήνες να πεθάνεις λόγω των άθλιων συνθηκών διαβίωσης στο καράβι (οι σκλάβοι κωπηλάτες ήταν συνεχώς αλυσοδεμένοι…ακόμα και την “ανάγκη” τους την έκαναν χωρίς να μετακινηθούν…).
Τέλος, όλα βυθίζονται στην θάλασσα, όλα πεθαίνουν…όλα χάνονται στη λήθη με το πέρασμα του χρόνου… Ο Μπαρμπαρόσα κείτεται σε ένα μαυσωλείο στην Κωνσταντινούπολη και το πνεύμα του αγναντεύει τα τάνκερς που διασχίζουν τον Βόσπορο, ο Λαβαλέτ – που προς τιμή του οι Μαλτέζοι έδωσαν στην πρωτεύουσά τους το όνομά του – έχει γίνει άγαλμα στο οποίο φωτογραφίζονται οι τουρίστες, ο Σουλειμάν έγινε σήριαλ που το έδειχνε η τηλεόραση, ο Σουλούτς Αλή (πειρατής και ναύαρχος του Οθωμανικού στόλου) δολοφονήθηκε από μία ελληνίδα σκλάβα, το δέρμα του Μπραγκαντίν (Βενετού υπερασπιστή της Αμμοχώστου που τον έγδαραν οι Τούρκοι και γέμισαν το δέρμα του με άχυρα για να θυμίζει το ομοίωμά του) βρίσκεται πια στην εκκλησία των Αγίων Ιωάννη και Παύλου στην Βενετία, ενώ ο Δον Χουάν της Αυστρίας (αρχηγός των Χριστιανικών δυνάμεων στη ναυμαχία της Ναυπάκτου) πέθανε από τύφο στην Ολλανδία…
Όλοι πεθαίνουν… και όπως έγραψε ο Δον Χουάν 2 μήνες μετά τον θρίαμβό του στη Ναυμαχία της Ναυπάκτου :
“Σπαταλώ τον χρόνο μου χτίζοντας κάστρα στον αέρα αλλά στο τέλος, όλα…και εμένα μαζί, τα παίρνει ο άνεμος”.
