Το καλοκαίρι του 2022 ήταν ένα ιδιαίτερο καλοκαίρι για εμάς διότι ήταν το πρώτο που θα περνούσαμε με τη μικρή μας, 9 μηνών, κόρη. Όπως έγραψα και στο άρθρο για το διήμερο στα Ιωάννινα, το να ταξιδεύεις με μωρό προϋποθέτει πολύ καλή οργάνωση, έξτρα αποσκευές αναγκαίες για τη σίτιση (π.χ. μπιμπερό και παρασκευαστές τροφής όπως π.χ o θρυλικός ατμομάγειρας-μπλέντερ Philips Avent), τον ύπνο (π.χ. παιδικό πάρκο) και τη διασκέδαση του μωρού (π.χ. παιχνιδάκια) καθώς και στήσιμο ενός πλάνου περιηγήσεων βασισμένο στις ανάγκες του. Όντας κάτοικοι Θεσσαλονίκης και γνωρίζοντας από την εμπειρία του προηγούμενου ταξιδιού ότι η μικρή μας δεν αντέχει για πολλές ώρες στο αμάξι, ξεκινήσαμε την επιλογή του προορισμού έχοντας κατά νου τους ανωτέρω περιορισμούς…  

Οι επιλογές μας ήταν 3: α) Κάποιο μέρος της Χαλκιδικής που αν είσαι Θεσσαλονικιός είναι η πιο εύκολη και ασφαλής επιλογή β) Σποράδες λόγω του ότι υπάρχει πια ακτοπλοϊκή γραμμή από Θεσσαλονίκη με συχνά και γρήγορα δρομολόγια γ) Λήμνο γιατί είναι ανερχόμενος προορισμός, ιδανικός για οικογένειες, δεν είχαμε πάει ποτέ και γιατί έχω ακούσει πολύ καλά λόγια από όσους την έχουν επισκεφτεί.

Εν τέλει καταλήξαμε σε ένα εκ των τριών νησιών των Σποράδων, τη Σκόπελο. Η Λήμνος φάνταζε πολύ μακρινή και η Χαλκιδική ένα μέρος που επισκεπτόμαστε τα Σαββατοκύριακα… Από την άλλη η Σκόπελος είναι πιο ήσυχη και οικογενειακή από τη θορυβώδη Σκιάθο (ειδικά από τη Σκιάθο έχω αναμνήσεις από μπαρς και ξέφρενα ξενύχτια και πολλά «άλλα» πράγματα που δεν με ωθούσαν στο να την επισκεφτώ με μωρό), βάσει της έρευνάς μας στο διαδίκτυο αλλά και από εντυπώσεις φίλων διαθέτει πολλές παραλίες φιλικές προς μωρά και παιδιά σε αντίθεση με την Αλόννησο που είναι εξίσου όμορφη αλλά πιο ιδανική για εξερευνήσεις σε δυσπρόσιτα ακρογιάλια και τέλος, είναι το μεγαλύτερο νησί των Σποράδων, οπότε θεωρήσαμε ότι θα υπάρχει κάποια στοιχειώδη ιατρική οργάνωση σε περίπτωση ανάγκης.

Ταξιδέψαμε αρχές Ιουλίου και μείναμε μία βδομάδα στο χωριό Νέο Κλήμα το οποίο βρίσκεται στο δυτικό τμήμα του νησιού. Εννοείται ότι ταξιδεύαμε με το δικό μας αμάξι πάνω στο οποίο έχω εφαρμόσει μία μπαγκαζιέρα. Αναφορικά με το εν λόγω χωριό, σας το προτείνω ανεπιφύλακτα διότι βρίσκεται πλησίον των καλύτερων παραλιών του νησιού (Καστάνη, Μηλιά, Πάνορμος, Λημνονάρι). Σίγουρα δεν ενδείκνυται για τρελή νυχτερινή ζωή αφού διαθέτει μόνο ταβέρνες εκ των οποίων όμως προτείνω την «Πλατεία» στην κεντρική πλατεία. Πρόκειται για απλή παραδοσιακή ταβερνούλα με νόστιμα κρεατικά στην οποία έφαγα ένα από τα καλύτερα κοντοσούβλια της ζωής μου.

Στις 7 ημέρες που μείναμε στο νησί, το πρόγραμμά μας χονδρικά ήταν το εξής:

Δευτέρα: Άφιξη, τακτοποίηση, λίγο ύπνος, μπάνιο στην παραλία του χωριού η οποία είναι συμπαθητική (τίποτα περισσότερο) και δείπνο στο χωριό.

Τρίτη: Πρωί με μεσημέρι μπάνιο στην παραλία Καστάνη, απόγευμα μπάνιο στην Πάνορμο, το βράδυ βόλτα και δείπνο στο χωριό Γλώσσα.

Τετάρτη:  Μπάνιο στο Λιμνονάρι και μετά φαγητό στο ψαροχώρι Αγνώντα στην ταβέρνα «Παύλος» όπου γευτήκαμε ένα τρομερό παραδοσιακό πιάτο, ροφό στιφάδο (εκ των υστέρων διάβασα στο διαδίκτυο ότι ο ροφός είναι προστατευόμενο είδος…)!!!

Πέμπτη: Μπάνιο στην παραλία Στάφυλος και το βράδυ βόλτα στη Σκόπελο.

Παρασκευή: Μπάνιο στη Μηλιά και το βράδυ δείπνο στο Νέο Κλήμα.

Σάββατο: Έβρεχε όλη μέρα οπότε απλά λιώσαμε στο διαμέρισμα παίζοντας με τη μικρή…Η αλήθεια είναι ότι ξεκουραστήκαμε…

Κυριακή: Βόλτα στη Σκόπελο και αναχώρηση για Θεσσαλονίκη.

Ποιες είναι οι εντυπώσεις μου από το νησί, και είναι όντως φιλικός προορισμός για μωράκια;

Η Σκόπελος είναι πανέμορφη. Έχει υπέροχες, πεντακάθαρες παραλίες με τρομερά ως επί τω πλείστον τυρκουάζ και γαλάζια νερά, στις οποίες μπορείς είτε να στήσεις τη δική σου ομπρέλα είτε να επισκεφτείς κάποιο beach bar. Εμείς κατά κόρον στήναμε τον δικό μας εξοπλισμό οπότε εγώ ήμουν λίγο αστείος (κάτι σαν μυρμήγκι που κουβαλάει δύο φορές τον όγκο του) όταν κουβαλούσα ομπρέλα, καθίσματα, τσάντες, κουβαδάκια… αλλά έχει και αυτό τη χάρη του… Για εμάς τους βορειοελλαδίτες η Σκόπελος θυμίζει Χαλκιδική διότι είναι κατάφυτη με πεύκα. Μου άρεσε επίσης η περίοδος που ταξιδέψαμε, αρχές Ιουλίου, διότι δεν είχε πολύ κόσμο. Οι παραλίες που ανέφερα δεν είναι βραχώδεις οπότε θα έλεγα ότι είναι φιλικές προς μωράκια και γονείς. Πολύ όμορφη και γραφική είναι και η χώρα της Σκοπέλου που συνδυάζει νησιωτική με βορειοελλαδίτικη αρχιτεκτονική τεχνοτροπία. Όμορφα τα στενάκια της και τα μαγαζάκια, μπαράκια τη νύχτα τα οποία κινούνται σε ήρεμους ρυθμούς…Εμείς το διασκεδάσαμε με hot dogs και μπύρα στο Lazy Dog όσο η μικρή κοιμόταν τη νύχτα στο καροτσάκι της. Να πω την αλήθεια το καραγουστάραμε!  

Hints and tips και σημειώσεις…

• Η πρόσβαση σε όλες τις παραλίες που ανέφερα είναι προσιτή για μωρά. Μόνο στη Στάφυλο μπορεί κάποιος να συναντήσει δυσκολία διότι βρίσκεται στο τέρμα μίας μεγάλης και απότομης κατηφόρας γεμάτης με παρκαρισμένα αμάξια… Εμείς ευτυχώς βρήκαμε παρκάρισμα σχετικά στο τέρμα οπότε δεν μας ήταν πολύ δύσκολη η κατάβαση.
• Η Γλώσσα αν και ωραία και γραφική έχει το κακό ότι πολλά από τα καλντερίμια της καταλήγουν σε σκαλάκια, γεγονός που δυσκολεύει την πρόσβαση σε βρεφικά καροτσάκια… Αυτό δεν συμβαίνει σε τόσο μεγάλο βαθμό στη χώρα της Σκοπέλου. Ωστόσο, κατά τη δεύτερή μας βόλτα στα σοκάκια, κουβάλησα τη μικρή σε μάρσιππο.

Καταλήγοντας, οι πρώτες μας καλοκαιρινές διακοπές με τη μικρή μας ήταν αξέχαστες. Περάσαμε όμορφα σε ένα γαλήνιο μέρος με όμορφες παραλίες, φιλόξενους κατοίκους και ωραίο φαγητό. Τέλος, πολύ σημαντικό ρόλο, και θέλω να το επισημάνω ήταν η ευκολία του ταξιδιού με το πλοίο από Θεσσαλονίκη. Αν και ακριβό άξιζε τον κόπο αφού ήταν άνετο και πρόσφερε ένα ευρύχωρο περιβάλλον για το μωρό. Επίσης, είναι κάτι που εμείς οι Θεσσαλονικείς δεν το έχουμε συνηθίσει (το ταξίδι σε κάποιο νησί περιλαμβάνει μετακίνηση οδικώς και μετά επιβίβαση σε πλοίο) σε αντίθεση με τους Αθηναίους που πηγαίνουν στο λιμάνι του Πειραιά, επιβιβάζονται σε ένα πλοίο και μετά από ώρες βρίσκονται σε ένα νησί.

Μέχρι το επόμενο ταξίδι λοιπόν…

https://www.youtube.com/watch?v=RmULEVGRJ4Y

Ποτέ ξανά δεν με ταλαιπώρησε η εύρεση ενός τίτλου τόσο πολύ όσο στο συγκεκριμένο άρθρο. Πώς να συνοψίσω με λίγα λόγια τον Γράμμο; Είναι βλέπετε ένα βουνό που έχει κάτι το ανθρώπινο…

Σιωπηλό αλλά κατά κάποιον τρόπο το ακούς να σου μιλά… Απόμακρο αλλά συμπονετικό. Ακριτικό αλλά φιλόξενο, τόσο όσον αφορά τους λιγοστούς ανθρώπους που κατοικούν εκεί, όσο και το ίδιο το βουνό που μορφολογικά σχηματίζει ένα πλατύ U που μοιάζει με αγκαλιά.

Έχει δει αδέρφια να αλληλοσκοτώνονται, έχει δει τον παραλογισμό του πολέμου για αυτό οικτίρει τους ανθρώπους και δεν τους δίνει σημασία (συμπεριφορά που συναντάται σε όντα θεϊκά), αφήνοντάς τους άλλοτε να θαυμάσουν την ομορφιά του τοπίου και άλλοτε να τα βάλουν με τα στοιχεία της φύσης.

Το βουνό μοιάζει με έναν υπεραιωνόβιο ασκητή. Κάθεται εκεί και ατάραχο βλέπει. Κυλάει με τις εποχές. Το πέρασμα του χρόνου δεν το αγγίζει γιατί απλά έχει γίνει ένα με τον χρόνο. Όταν ντύνεται στα λευκά είναι χειμώνας, όταν ανθίζει είναι άνοιξη. Αυτό όμως που το κάνει να μοιάζει περισσότερο με ασκητή είναι το γεγονός ότι στην ευρύτερη περιοχή δεν υφίσταται τηλεφωνικό σήμα ούτε διαδίκτυο. Η επικοινωνία γίνεται μόνο μέσω σταθερού τηλεφώνου ενώ για να πας στο ομώνυμο χωριό πρέπει να διασχίσεις από το Νεστόριο Καστοριάς έναν δύσκολο, γεμάτο στροφές δρόμο, με τα τελευταία 5 χλμ να είναι ακόμα (μέχρι αυτήν την στιγμή που γράφω το κείμενο) χωματόδρομος…

Είναι ένας τόπος που σε μεταφέρει σε έναν άλλο χωροχρόνο. Θέλοντας και μη μετατρέπεσαι σε ασκητής. Το χωριό μοιάζει με ακριτική πόλη της Αμερικανικής Άγριας Δύσης αφού ουσιαστικά αποτελείται από 2 ξενώνες, μία ταβέρνα και ένα φυλάκιο του στρατού. Η κίνηση από ανθρώπους είναι σχεδόν ανύπαρκτη ενώ στα γύρω οροπέδια οι Αλβανοί καουμπόηδες (δεν κάνω πλάκα, πολλές φορές είδα έφιππους βοσκούς) που δουλεύουν για τους Έλληνες κτηνοτρόφους μοιάζουν με φαντάσματα τρελαμένα από τη μοναξιά που αποζητούν λίγη ανθρώπινη επικοινωνία.

Μετά από όλον αυτόν τον πρόλογο, θα τολμήσω να πω το εξής: Έχω πάει στο Άγιον Όρος. Εκεί υπήρχε και κίνηση από ανθρώπους και πρόσβαση σε τηλέφωνο και διαδίκτυο. Σαν τον Γράμμο δεν υπάρχει πουθενά. Αν θέλει κάποιος να νιώσει ασκητής, εκεί πρέπει να πάει. Αν ο επισκέπτης αφεθεί στη γοητεία του τόπου θα έρθει σε επαφή με τη φύση, με τον ίδιο του τον εαυτό, την ύπαρξή του, ενώ ταυτόχρονα αν το επιθυμεί, αυτός ο τόπος θα μπορέσει να του εξάψει το ενδιαφέρον ώστε να μάθει περισσότερα σχετικά με μία από τις πιο σκοτεινές σελίδες στη ιστορίας της πατρίδας μας, τον εμφύλιο του 1946-1949…

Αν και αρχικός σκοπός αυτού του άρθρου ήταν η καταγραφή εντυπώσεων του τόπου, του βουνού και η παροχή πληροφοριών σχετικά με την ανάβαση στην δρακολίμνη του Γράμμου, τη λεγόμενη Γκιστόβα (οι βλάχοι έμαθα τη λένε Γκιζντόβα), θεωρώ ότι οτιδήποτε γράψω μετά από αυτήν την ποιητική μακρά εισαγωγή μου θα είναι περιττά…

Θα σταθώ στα εξής και μετά θα σας αφήσω να απολαύσετε το βίντεο της ανάβασης και τις φωτογραφίες από αυτήν την εξόρμηση:

• Με εξέπληξε η ευγένεια των κατοίκων. Ακόμα και αν δεν μείναμε σε ξενώνα (μείναμε σε σκηνή στο ελικοδρόμιο) οι πληροφορίες που μας έδωσαν οι διαχειριστές του Grammohome για την περιοχή και το χαμόγελό τους με κάνουν να θέλω την επόμενη φορά να μείνω στον εν λόγω ξενώνα (από φωτογραφίες που είδα οι χώροι του είναι πολύ όμορφοι). Ανάλογα σχόλια έχω διαβάσει και για τον έτερο ξενώνα Grammos Lodge.
• H ταβέρνα του χωριού προσφέρει τέλεια κρεατικά δεδομένου ότι ο ιδιοκτήτης είναι κτηνοτρόφος. Επίσης, λειτουργεί και ενοικιαζόμενα δωμάτια στο ίδιο κτίριο.
• Να είσαστε προετοιμασμένοι ότι δεν υπάρχει δίκτυο κινητής τηλεφωνίας στην περιοχή πέραν από κάποια σημεία που υπάρχει Αλβανικό δίκτυο.
• Μονοπάτι σηματοδοτημένο δεν υφίσταται, οπότε θα πρέπει να μελετήσετε καλά τη διαδρομή είτε για την κορυφή είτε για την Γκιστόβα. Χρήση gps συνίσταται κάνοντας download μία χαρτογραφημένη διαδρομή από το διαδίκτυο (hellaspath, wikiloc κλπ) ή συμβουλευτείτε την διαδρομή του χάρτη της «Ανάβασης». Στην προκειμένη ανάβαση και έχοντας παρακολουθήσει σχολή βουνού το χειμώνα θέλησα να πειραματιστώ και να προσανατολιστώ μόνο με πυξίδα και χάρτη. Δυστυχώς (ή ευτυχώς γιατί έτσι έμαθα από το λάθος μου) αν και πήρα τα σωστά αζιμούθια (κλίσεις κατεύθυνσης να το πω λαϊκά), ξεκίνησα από λάθος σημείο αφετηρίας με συνέπεια να κινούμαι παράλληλα με την διαδρομή που είχα χαράξει. Όταν βρήκα τα σκούρα χρησιμοποίησα gps. Επισημαίνω ότι υπάρχουν «τεμπέλικες διαδρομές» για όποιον το επιζητήσει δεδομένου ότι υφίστανται αγροτικοί δρόμοι.
• Το αρχικό μας πλάνο προέβλεπε άφιξη στον Γράμμο κατά τις 12 το μεσημέρι, ανάβαση και κατασκήνωση στη λίμνη και την επομένη, ανάβαση στην κορυφή Τσούκα Πέτσικ και επιστροφή στο χωριό. Ωστόσο, αφενός το gps μας έδειξε λάθος δρόμο για το χωριό (να το γνωρίζετε γιατί μας το επισήμαναν και οι κάτοικοι, μην πάτε στον Γράμμο από το Γιαννοχώρι όπως υποδεικνύει το οδικό gps αλλά μέσω του χωριού Πεύκο) με συνέπεια να αργήσουμε σημαντικά, και αφετέρου ο καιρός όταν φτάσαμε δεν ήταν καλός (πυκνή νεφοκάλυψη που προμήνυε βροχή). Έτσι, κατασκηνώσαμε στο χωριό και ξεκινήσαμε την ανάβαση την επόμενη μέρα.

Από αυτό το διήμερο δεν θα ξεχάσω ποτέ τους ήχους των πουλιών την αυγή και το γάργαρο νερό του Αλιάκμονα. Ο Γράμμος όπως έγραψα είναι ένα μέρος ηρεμίας και εσωτερικής αναζήτησης. Είναι ένα βουνό που σίγουρα θα ξαναεπισκεφτώ δεδομένου ότι λόγω άστατου καιρού διστάσαμε να ανέβουμε στην κορυφή.

Εις το επανιδείν λοιπόν.   

https://www.youtube.com/watch?v=GQdZ90fScxo

Ο ερχομός ενός μωρού είναι μία από τις ομορφότερες εμπειρίες για έναν άνθρωπο και ένα μοναδικό συμβάν που αλλάζει εντελώς τη ζωή του ζευγαριού που καλείται να το αναθρέψει. Ανατρέπει κοσμοθεωρίες, μεταβάλλει συναισθήματα, μαλακώνει εγωισμούς, επαναπροσδιορίζει προτεραιότητες ζωής, αλλάζει συνήθειες… Μιλώντας για αλλαγές συνηθειών λοιπόν, λένε ότι μία από τις συνήθειες που αναστέλλονται, μεταβάλλονται ή και αδρανοποιούνται με τον ερχομό ενός μωρού είναι η πραγματοποίηση ταξιδιών. Πόσο πιο μπανάλ είναι η φράση «να τα ξεχάσεις τώρα τα ταξίδια…».

Αντίθετα με αυτό το ρεύμα, εμείς θεωρούμε ότι εφόσον υπάρχει καλή διάθεση, προγραμματισμός και πάνω από όλα θέληση, είναι εφικτή η υλοποίηση ενός ταξιδίου, λαμβάνοντας υπόψη φυσικά ότι ένα βρέφος έχει συγκεκριμένες δυνατότητες ως άνθρωπος και διαφορετικές ανάγκες από έναν ενήλικα. Ένα μωρό δεν τρώει την ίδια τροφή με έναν ενήλικα, δε μιλάει για να σου εκφράσει τι νιώθει και τι θέλει, δεν περπατάει, δεν έχει τα ενδιαφέροντα ενός ενήλικα. Στο κάτω-κάτω ένα βρέφος δε νοιάζεται αν θα κάνει ταξίδια ή όχι. Είναι ευτυχισμένο εφόσον του παρέχεται τροφή, ύπνος, αίσθηση ασφάλειας και ελευθερίας. Εφόσον το ζευγάρι μπορεί να καλύπτει αυτές τις ανάγκες του μωρού του κατά τη διάρκεια ενός ταξιδίου τότε όλα βαίνουν καλώς. Αν και λίγες, η κάλυψή τους δεν είναι εύκολη σε μία κατάσταση κίνησης όπως είναι αυτή ενός ταξιδίου. Έτσι λοιπόν, ένα ταξίδι με βρέφος δεν δύναται να διεξαχθεί υπό συνθήκες πλήρους ελευθερίας (π.χ. δεν μπορείς να πας σε μπαρς το βράδυ). Το κάνεις (το ταξίδι) δεχόμενος ότι θα συμβιβαστείς με τους περιορισμούς που σου θέτει το μωρό σου... Αλλά όπως ανέφερα και στην πρώτη παράγραφο, ο ερχομός ενός μωρού μαλακώνει εγωισμούς δεδομένου ότι τώρα πια το μωρό σου είναι πιο σημαντικό και από τον ίδιο σου τον εαυτό...

6 μήνες λοιπόν αφότου γεννήθηκε η μικρή μας αποφασίσαμε να γιορτάσουμε το Πάσχα στα Ιωάννινα. Ήταν μία πόλη που δεν είχαμε επισκεφτεί, αν και τόσες φορές είτε περνούσαμε από πολύ κοντά της είτε τη διασχίζαμε για να πάμε στους αγαπημένους μας ορεινούς και μη προορισμούς (Ζαγοροχώρια, Τζουμέρκα, Σύβοτα, Πάργα κλπ). Γενικά θελήσαμε να ταξιδέψουμε εκεί γιατί η απόσταση είναι σχετικά μικρή από τη Θεσσαλονίκη στην οποία ζούμε (3 ώρες διαδρομή), είναι σχετικά επίπεδη χωρίς ανηφόρες οπότε θα βόλευε για βόλτες με το καρότσι, διαθέτει μία ιστορία που θα θέλαμε να μάθουμε και είναι γραφική τόσο όσον αφορά το φυσικό αλλά κι οικιστικό περιβάλλον.

Σε όλα τα ανωτέρω λοιπόν δεν μας απογοήτευσε. Μείναμε στην πόλη 2 νύχτες, από Μ.Παρασκευή ως και την Κυριακή του Πάσχα (3 καθαρές μέρες εκδρομή), νοικιάζοντας ένα διαμέρισμα στην περιοχή Ανατολή που βρίσκεται 10 λεπτά από το κέντρο με το αμάξι. Γενικά, θεωρώ ότι όπου και να μείνεις στα Ιωάννινα εκτός κέντρου, εφόσον έχεις αμάξι όλα είναι εύκολα προσβάσιμα και οι αποστάσεις μικρές.

Το πρόγραμμά μας συνοπτικά:

Μ.Παρασκευή – Άφιξη στην πόλη το μεσημερο-απόγευμα διότι κάναμε 2 στάσεις για τη μικρή (μία για να πάρει αέρα - εξού και αυτά που έγραφα παραπάνω για το αίσθημα ελευθερίας δεδομένου ότι δεν γίνεται ένα μωρό να κάθεται σε ένα καθισματάκι για πολύ ώρα - και μία στάση για να την ταΐσουμε). Σταθμεύσαμε το αμάξι στο ελεύθερο Δημοτικό πάρκινγκ και από εκεί με τα πόδια και με καρότσι κάναμε τη διαδρομή Πλατεία Δημοκρατίας, Ρολόι Ιωαννίνων, οδό Αβέρωφ μέχρι το σημείο που συγκλίνει με την οδό Ανεξαρτησίας οπότε και χαθήκαμε στα γραφικά στενάκια του κέντρου μέχρι που καταλήξαμε για φαγητό στο «Μπαλσάμικο» έξω από την πύλη του παλιού κάστρου. Αφού φάγαμε, κατευθυνθήκαμε ξανά πίσω από την οδό Αβέρωφ δεδομένου ότι όλοι οι Επιτάφιοι συγκεντρώνονται στην πλατεία Δημοκρατίας.

Μ.Σάββατο – Επιβιβαστήκαμε στο καραβάκι που πηγαίνει στο νησάκι των Ιωαννίνων. Σχεδόν όλη τη μέρα την περάσαμε στο νησάκι εξερευνώντας το, κάνοντας το γύρο του ενώ επισκεφτήκαμε και το πολύ όμορφο μουσείο-σπίτι του Αλή Πασά. Το απογεματόβραδο μας βρήκε να τρώμε στο «Ρακουμέλ» στο κέντρο και το βράδυ γιορτάσαμε την Ανάσταση…στο διαμέρισμα…το μωρό είχε κοιμηθεί και εμείς ήμασταν αρκετά κουρασμένοι για να το ξυπνήσουμε και να πάμε εκκλησία...

Κυριακή του Πάσχα – Αφήσαμε το αμάξι στο ελεύθερο πάρκινγκ της νότιας πλευράς της οδού Διονυσίου Φιλοσόφου και μπήκαμε στο κάστρο. Κάναμε βόλτα στα στενάκια και καταλήξαμε στην Ακρόπολη όπου βρίσκονται συγκεντρωμένα σημαντικά ιστορικά αξιοθέατα της πόλης όπως το Ιτς Καλέ, το Φετιχέ τζαμί, το Βυζαντινό μουσείο και το Μουσείο Αργυροτεχνίας. Δυστυχώς, λόγω της ημέρας όλα ήταν κλειστά αλλά παρόλα αυτά, τόσο η θέα της λίμνης και των χιονισμένων οροσειρών απέναντι μας αποζημίωσε, όσο και τα ίδια τα κτίσματα εξωτερικά μας έδωσαν μία εικόνα του πως ήταν η πόλη κατά την περίοδο του 18^ου- 19^ου αιώνα όταν και μεσουράνησε.  Η επιστροφή προς το αμάξι μας βρήκε να ακολουθούμε την παραλίμνια οδό με τα πόδια μέχρι το πάρκιγνκ. Γεύμα σε παραδοσιακή χασαποταβέρνα έξω από τα Ιωάννινα και επιστροφή Θεσσαλονίκη.

Συνοψίζοντας, τα Ιωάννινα είναι μία πολύ όμορφη πόλη που άνετα μπορεί να χαρακτηριστεί ως city break. Είναι χωροθετημένα σε ένα ιδιαίτερο, υψηλού κάλλους φυσικό περιβάλλον δεδομένου ότι διαθέτουν παραλίμνια ακτή, νησάκι με δικό του παραδοσιακό οικισμό ενώ η οροσειρά του Μιτσικελίου στα ανατολικά, και τα υπόλοιπα βουνά που τα περιβάλλουν δημιουργούν πανέμορφες εικόνες τον χειμώνα και την άνοιξη όταν και παραμένουν χιονισμένα. Το τοπίο κατ’εμέ δε έχει να ζηλέψει πολλά από παρόμοιες παραλίμνιες πόλεις της Ευρώπης που είναι πιο διάσημες, όπως π.χ το Κόμο. Η πόλη διαθέτει ταβέρνες και εστιατόρια με πολύ καλό φαγητό, όμορφα καφέ και μπαρς, τρομερά γλυκά (τα σιροπιαστά είναι σκέτη αμαρτία…), γραφικά στενάκια και πεζοδρόμους, «εξωτικό» οικιστικό τοπίο που σε παραπέμπει σε πόλεις της Ανατολής δεδομένου ότι εκ των βασικών αξιοθέατων της είναι τα 2 καλοδιατηρημένα τζαμιά που συνθέτουν μία πολύ όμορφη σιλουέτα της πόλης από τα δυτικά, και τέλος διαθέτει κάτι που είναι πολύ απαραίτητο και χρήσιμο για μία τουριστική πόλη που θέλει να χαρακτηρίζεται ως city break. Διαθέτει ξεκάθαρη ιστορία που χρονολογείται σε μία συγκεκριμένη περίοδο (την εποχή του 18^ου-19^ου αιώνα με επίκεντρο την περίοδο που μεσουράνησε ο Αλή Πασάς). Είναι πολύ σημαντικό για μία πόλη να έχει ξεκάθαρη ιστορία ως τουριστικό προϊόν. Το λέω αυτό διότι ως Θεσσαλονικιός θεωρώ ότι αν και η δική μου πόλη έχει ιστορία 2,5 χιλιάδων ετών, στερείται στο να επιδείξει στον επισκέπτη καλοδιατηρητέα μνημεία της εποχής της ακμής της (Ρωμαϊκή-Βυζαντινή εποχή) ή έστω κάποιας εποχής της ιστορίας της (η πόλη μου έχει ιστορία, απλά το μεγαλύτερο μέρος της έχει μπαζωθεί ή καταστράφηκε…). Π.χ η Αθήνα και η Ρώμη είναι γνωστές για την αρχαιότητά τους και ο επισκέπτης μπορεί να δει τμήματα των αρχαίων αυτών πόλεων, το Λονδίνο και το Παρίσι είναι γνωστά για την περίοδο της Αναγέννησης, το Βερολίνο για την περίοδο του Β παγκοσμίου πολέμου κ.ο.κ. Στα Ιωάννινα λοιπόν, μαθαίνοντας για την περίοδο της ακμής της κυριαρχίας του Αλή Πασά, μαθαίνεις παράλληλα την ιστορία του συγκεκριμένου Ελλαδικού χώρου εκείνης της περιόδου, την πολιτική και κοινωνική κατάσταση της ευρύτερης γεωγραφικής περιοχής και τις αιτίες που την διαμόρφωσαν (ακόμα και από την ιστορία της κυρά Φροσύνης μπορεί κανείς να καταλάβει πολλά για εκείνη την περίοδο).

Τι να επισκεφτεί κανείς;   

1. Το νησάκι σίγουρα
2. Το κάστρο με τα μνημεία του Ιτς Καλέ, Φετιχέ τζαμί, Βυζαντινό μουσείο, Μουσείο Αργυροτεχνίας και Δημοτικό Μουσείο "Ασλάν Πασά Τζαμί". Για εμάς που δεν τα επισκεφτήκαμε, αποτελούν αιτία για να επιστρέψουμε ξανά στην πόλη για κάποιο διήμερο.
3. Την παραλίμνια περιοχή
4. Την Πλατεία Δημοκρατίας και την οδό Αβέρωφ
5. Την περιοχή που περικλείεται από τις οδούς Αβέρωφ, Ανεξαρτησίας, Παπανδρέου, Ευαγγελίτη, Κουντουριώτου, Σούτσου. Σε εκείνη την περιοχή βρίσκονται γραφικά στενάκια, όμορφα μαγαζιά, ταβέρνες, καφέ και μπαρς.
6. Και σίγουρα προμηθευτείτε με άπειρα σιροπιαστά!

Τι έμαθα από αυτό το ταξίδι με τη 6 μηνών Θέμις;

1. Το ταξίδι με ένα μωρό απαιτεί πολύ καλή οργάνωση Logistics. Ξυπνάς και πρέπει να ετοιμάσεις ένα ή δύο γεύματα για το μωρό έτσι ώστε όταν πεινάσει να έχεις να το ταΐσεις. Απαραίτητο για αυτό να έχεις πάρει μαζί σου το blender. Πολύ βολικό στην περίπτωσή μας αποτέλεσε το γεγονός ότι το μωρό μας ακόμα θηλάζει, οπότε σε περίπτωση ανάγκης υπήρχε ανά πάσα στιγμή η εναλλακτική του θηλασμού. Πέραν των πραγμάτων που κουβαλάς εσύ, πρέπει να έχεις επιπρόσθετα μία τσάντα με τα απαραίτητα αντικείμενα του μωρού (pampers, κρέμες, πιπίλες, παιχνιδάκια, αλλαξιέρα κλπ).  Όλα αυτά σου στερούν χρόνο περιήγησης, αλλά όπως είπα, αξίζει τον κόπο…
2. Συχνές στάσεις με το αμάξι. Το μωρό όπως ανέφερα θέλει στιγμές ελευθερίας και δεν μπορεί να κάθεται συνεχώς στο καθισματάκι.
3. Το φαΐ στην ταβέρνα είναι μία περιπέτεια από μόνο του δεδομένου ότι αν το μωρό είναι ξύπνιο (εμάς είναι σχεδόν πάντα…) κάποιος πρέπει να ασχολείται με αυτό… Εν ολίγοις το φαγητό σε μία ταβέρνα ή εστιατόριο μοιάζει με στάση σε fast food… Να είσαστε προετοιμασμένοι για αυτό.

Τελικό δίδαγμα... Να συνεχίσετε να ταξιδεύετε με τα μωρά σας. Ναι είναι μία πρόκληση, πολλές φορές θα νιώθετε κουρασμένοι, στο τέλος όμως θα μείνουν όλες οι γλυκές αναμνήσεις και οι εικόνες που θα σας έχει δώσει το ταξίδι. Ένα ταξίδι που αυτήν τη φορά δεν θα το έχετε κάνει μόνοι ή μόνες αλλά με το μικρό σας μωράκι.

Αυτόν τον μήνα συμπληρώνονται 8 χρόνια από τον μήνα που κυκλοφόρησε το πιο δημοφιλές τραγούδι που έχω γράψει ποτέ έως σήμερα, το «Ερωτικός μετανάστης». Ένα τραγούδι που βρισκόταν στο κόκκινο άλμπουμ των Chroma, το δεύτερο και τελευταίο μας άλμπουμ. Οι Chroma αυτήν την στιγμή σίγουρα δεν είναι μία ενεργή μπάντα αλλά όπως και να έχει παραμένει μία παρέα καλών φίλων. Μία παρέα φίλων που έζησε πολλές όμορφες, αστείες, αλλά και στενάχωρες ή μίζερες στιγμές, όπως άλλωστε συμβαίνει με τις ζωές μας. Δεν περνάμε πάντα τέλεια… Δοκιμαζόμαστε, δυσκολευόμαστε αλλά παραμένουμε μαζί και αναπολούμε τα παλιά. Μία παρέα φίλων που ταξίδεψαν μαζί για περίπου 14 χρόνια, που πέρασαν ώρες ατελείωτες στην υγρασία των στούντιο, που ξενύχτησαν σε σκηνές και live bars εισπνέοντας καπνό και εκπνέοντας ενέργεια, που ονειρεύτηκαν μουσικές επιτυχίες και εν τέλει έφαγαν μουσικά στραπάτσα μαζί. Παρόλα αυτά η επιτυχία είναι κάτι υποκειμενικό. Επιτυχία είναι ότι ζήσαμε στιγμές, ότι γελάσαμε, ότι παίξαμε και συνθέσαμε μουσική, ότι γνωρίσαμε άτομα, ότι βιώσαμε καταστάσεις που αξίζει να διηγείσαι και ότι εν τέλει παραμένουμε μαζί…   

8 χρόνια συμπλήρωσης από την κυκλοφορία του ερωτικού μετανάστη λοιπόν και κάπου στα αρχεία του internet ανακάλυψα ένα κείμενο που είχα γράψει κάποτε στο site των Chroma και το οποίο παραθέτω αυτούσιο. Καλή ανάγνωση!

Έμπνευση: αιφνίδια και αυθόρμητη διανοητική σύλληψη, χωρίς την άμεση συμμετοχή της βούλησης, ως αποτέλεσμα μιας εντύπωσης ή συγκίνησης (η έμπνευσή του αποδείχθηκε σωτήρια), ξαφνική σύλληψη συνήθως πρωτότυπης ιδέας από κάποιον που του προκαλεί ενθουσιασμό και τον ωθεί σε δημιουργική ενέργεια (καλή / ατυχής / μεγαλοφυής / ποιητική / καλλιτεχνική έμπνευση)

Η καλλιτεχνική δημιουργία είναι απόρροια της αδυναμίας κάποιων ανθρώπων να έρθουν σε επαφή με άλλους (είτε να έρθουν σε σύγκρουση, είτε να εκφράσουν τα συναισθήματά τους ή να εκφράσουν τις απόψεις τους για ζητήματα της επικαιρότητας) μέσω του συμβατικού τρόπου, του προφορικού λόγου δηλαδή. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι καλλιτέχνες (δημιουργοί και όχι εκτελεστές) είναι απαραίτητα και ακοινώνητα ή αντικοινωνικά όντα αλλά με τον ένα ή τον άλλο τρόπο επιζητούν άλλες μορφές επικοινωνίας με τον υπόλοιπο κόσμο για να εκφράσουν τα συναισθήματα ή τις απόψεις τους. Επιζητούν μία υπερβατική επικοινωνία πέραν από την συμβατική.

Η δημιουργία τέχνης (ένα βιβλίο, ένα τραγούδι, μία παράσταση, μία ταινία) είναι ένα μήνυμα του δημιουργού προς τον υπόλοιπο κόσμο. Ο καλλιτέχνης είναι ένας ναυαγός που στέλνει ένα μήνυμα στον ωκεανό για να βρει σωτηρία, ανταπόκριση, με μόνη (και σημαντική όμως) διαφορά ότι η δημιουργία του μηνύματος είναι ικανή από μόνη της να λυτρώσει τον καλλιτέχνη - άσχετα αν αυτό δεν βρει αποδέκτες.

Θα με ρωτήσετε γιατί τα γράφω όλα αυτά τώρα...

Γιατί πολύ απλά τα τραγούδια γράφονται ως αποτέλεσμα όλων των ανωτέρω.

Και σε αυτό το σημείο επέρχεται ο παράγοντας "έμπνευση".

Χωρίς έμπνευση δεν μπορεί να γεννηθεί τίποτα. Η έμπνευση είναι το ερέθισμα του καλλιτέχνη, ο σπόρος της δημιουργίας. Το μαγικό όμως με την έμπνευση είναι ότι ο καλλιτέχνης άλλοτε την επιζητά και άλλοτε του εμφανίζεται από το πουθενά, σαν επιφοίτηση, σαν ένα big bang που δημιουργεί νέους κόσμους....

Ε, κάπως έτσι συνέβη με την περίπτωση του "ερωτικού μετανάστη".

Όλα ξεκίνησαν σε μία τάξη ενός φροντιστηρίου ξένων γλωσσών. Μαθαίναμε ιταλικά και ήμασταν στη φάση της συζήτησης-εξάσκησης. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι ερωτήσεις είναι κλασσικές..."πώς σε λένε; από πού είσαι; με τι ασχολείσαι...κλπ". Μία κοπέλα λοιπόν λέει ότι "είμαι από την Καστοριά"..."και τι κάνεις εδώ" την ρωτάει η καθηγήτρια...το σκέφτεται λίγο... "είμαι ερωτική μετανάστρια" ανταποκρίνεται η κοπέλα...

Κοκάλωσα...Εκείνη την στιγμή οι δύο αυτές λέξεις ήχησαν σαν ποίημα! Αυτή η φράση ήταν τόσο γλυκιά και συνάμα τόσο επική...τόσο σλόγκαν! Γύρισα και την κοίταξα και της είπα με θαυμασμό "τι λες τώρα! αυτό πρέπει να γίνει τίτλος τραγουδιού! είναι υπέροχο!"

Περπατώντας για το σπίτι αυτή η φράση μου έκανε παρέα...με στοίχειωσε και με έκανε να συνειδητοποιήσω πόσες τέτοιες περιπτώσεις (από άτομα που ταξίδεψαν γιατί δεν μπορούσαν να αποχωριστούν το ταίρι τους) γνώριζα!

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Ήταν Νοέμβριος του 2010. Μπορώ να πω ότι ο "ερωτικός μετανάστης" ήταν ένα από τα πιο γρήγορα τραγούδια που έχω γράψει, γιατί πολύ απλά μου φάνηκε σαν συγγραφικό παιχνίδι. Ήταν απλό...ξεκίνησα να γράφω για άτομα που ήξερα... μάλιστα την ώρα που έγραφα για αυτά τους έστελνα και mails για να τους πω την ιδέα μου... Το παράξενο είναι ότι δεν θυμάμαι πώς έχτισα την μουσική αλλά σίγουρα όπως και οι στίχοι, μου βγήκε παιχνιδιάρικη...

Το αστείο είναι ότι όταν έστειλα στα παιδιά μία πρωτόλεια έκδοση (ουσιαστικά το τραγούδι ηχογραφημένο στο σπίτι, με εμένα να παίζω μόνο ακουστική κιθάρα και να τραγουδάω) ο τότε μπασίστας μας - Νίκος Παλυβός - ανέφερε ότι του θύμιζε Ζακ Στεφάνου ή Μαραβέγια...προφητικό σχόλιο...

Μετά από μερικά χρόνια όταν ηχογραφούσαμε το κόκκινο άλμπουμ συνεργαζόμασταν με τον Ζακ και παίζαμε τόσο τραγούδια δικά του όσο και δικά μας. Όταν ηχογραφούσαμε τον "ερωτικό μετανάστη" ανέφερε ότι θα του άρεσε να συμμετάσχει. Η αλήθεια είναι ότι το θέλαμε και εμείς αλλά μάλλον ντρεπόμασταν να του το ζητήσουμε... Η συνέχεια έχει αποτυπωθεί πια τόσο σε ήχο όσο και εικόνα. Να που φτάνουμε λοιπόν στο σημείο από όπου ξεκίνησα. Το τραγούδι είναι αστείο, παιχνιδιάρικο (όσο είναι και το βίντεο κλιπ) αλλά κρύβει ένα πολύ σπουδαίο μήνυμα! Είναι ένας ύμνος στην αγάπη και θεωρώ ότι είναι το πιο σοβαρό και ερωτικό τραγούδι των Χρώμα...αν μπορείς να ταξιδέψεις κάπου, να αφήσεις την ζωή σου για κάποιον-α...να αλλάξεις την πορεία της ζωής σου για κάποιον-α, τότε τον/την αγαπάς αληθινά...

https://www.youtube.com/watch?v=8U1i0DmwZuk&t=23s

Τη Naomi Klein τη γνώρισα ως αναγνώστης διαβάζοντας το «Δόγμα του Σοκ – Η άνοδος του Καπιταλισμού της καταστροφής». Σε εκείνο το τεράστιο βιβλίο εξιστορούσε τη δημιουργία, την άνοδο και την εξέλιξη του σύγχρονου καπιταλισμού της καταστροφής (όπως τον ονομάζει), ο οποίος έχει εδραιωθεί σε παγκόσμιο επίπεδο. Πρόκειται για τον καπιταλισμό που άλλοτε μεθοδεύει κρίσεις (πολιτικές, οικονομικές, στρατιωτικά πραξικοπήματα κλπ) ή άλλοτε εκμεταλλεύεται τον τρόμο και την αναστάτωση που προκαλούν φυσικές καταστροφές με σκοπό να περάσει νομοθετήματα και πολιτικές προς όφελος των ολιγοπωλίων, των μεγάλων εταιριών, των ιδιωτικών συμφερόντων και της κραταιάς τάξης. Πρόκειται για τον καπιταλισμό που βασίστηκε στην οικονομική θεωρία του Milton Friedman η οποία έχει ως βάση τη θεωρία ότι οι αγορές πρέπει να μένουν ανεπηρέαστες από εξωγενείς παράγοντες και δη τη στήριξη του Δημόσιου Τομέα, διότι οι αγορές κάποια στιγμή θα βρουν την ισορροπία τους. Ωστόσο, αυτή η θεωρία τόσο μέσα από την ανάλυση του βιβλίου όσο και από την πραγματικότητα που ζούμε καταρρίπτεται διότι ο μοντέρνος καπιταλισμός που άλλοτε αποκαλείται και ως οικονομικός φιλελευθερισμός δεν θα μπορούσε να υπάρχει χωρίς την στήριξη του κράτους διότι ενώ δηλώνει την αποστροφή του απέναντι στην κρατική παρέμβαση, δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει και να μεγαλουργήσει χωρίς τη συστηματική και διαρκή εκμετάλλευση κρατικών πόρων και την πολιτική χειραγώγηση.

Το «Στις φλόγες – Το καυτό θέμα της κλιματικής αλλαγής» είναι ένα βιβλίο για την οικολογία και το οικολογικό κίνημα και εξηγεί γιατί αυτό αποτελεί εχθρό του υφιστάμενου παγκόσμιου οικονομικού συστήματος, του καπιταλισμού της καταστροφής. Οφείλω να ομολογήσω ότι πριν το διαβάσω οι έννοιες της οικολογίας και του οικολογικού κινήματος μου ήταν λίγο συγκεχυμένες. Η οικολογία λοιπόν είναι η επιστήμη που μελετά τη ζωή στη γη, τους οργανισμούς και την αλληλεπίδραση μεταξύ τους ενώ το οικολογικό κίνημα είναι ένα πολιτικό και κοινωνικό κίνημα που αντιμάχεται την ανατροπή της οικολογικής ισορροπίας, την περιβαλλοντική ρύπανση, την κλιματική αλλαγή και άλλες διαταραχές του φυσικού περιβάλλοντος οι οποίες οφείλονται στην ανθρώπινη δραστηριότητα.

Θεωρούσα ότι η οικολογική στάση δεν συνδέεται με τον καπιταλισμό, ότι όλοι μας ανεξαρτήτως πολιτικών πεποιθήσεων μπορούμε να μειώσουμε το περιβαλλοντικό μας αποτύπωμα στη γη (π.χ. ανακυκλώνοντας τα προϊόντα που χρησιμοποιούμε ή χρησιμοποιώντας οικολογικά προϊόντα) και να συντελέσουμε στη μείωση της ρύπανσης του περιβάλλοντος. Ναι αυτό είναι εν μέρει αλήθεια. Όμως, διαβάζοντας αυτό το βιβλίο καταλαβαίνεις ότι η διάσωση του πλανήτη δεν θα προέλθει από τις μεμονωμένες ατομικές ενέργειες όπως π.χ από την ανακύκλωση, την απαγόρευση χρήσης πλαστικών μιας χρήσεως (π.χ. καλαμάκια ή μπατονέτες), τη μείωση κατανάλωσης νερού ή ηλεκτρικού ρεύματος. Όλα αυτά είναι μέτρα με αμελητέο αποτέλεσμα στη διάσωση του περιβάλλοντος όσο η ναυτιλία θα συνεχίζει να καίει μαζούτ (αν η ναυτιλία ήταν χώρα θα ήταν η 6^η σε εκπομπές ρύπων στον κόσμο) , όσο θα συνεχίζουμε να χρησιμοποιούμε ορυκτά καύσιμα (κάρβουνο, πετρέλαιο, φυσικό αέριο, τα οποία συμβάλουν στην αύξηση διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα που έχει ως αποτέλεσμα την υπερθέρμανση του πλανήτη) ως πρωτεύουσες πηγές ενέργειας, όσο επιτρέπεται σε εταιρίες να εφαρμόζουν μεθόδους fracking για την εξόρυξη φυσικού αερίου ή πετρελαίου που βρίσκεται εγκλωβισμένο σε συμπαγή πετρώματα, όσο τα κράτη θα μπορούν να εμπορεύονται τους ρύπους που εκπέμπουν (εμπόριο ρύπων?!?! για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής;?;), όσο πολυεθνικές στον χώρο της ενέργειας ή της βιομηχανίας προκειμένου να εκμεταλλευτούν εθνικό πλούτο χωρών συνεργάζονται με τις εκάστοτε κυβερνήσεις και προβαίνουν (άλλοτε εξόφθαλμα και άλλοτε με επικάλυψη) στη μόλυνση του περιβάλλοντος και στην εξώθηση πληθυσμού και ζώων από το φυσικό τους περιβάλλον (βλέπε π.χ. καταστροφή του Δέλτα του Νίγηρα όπου οι πολυεθνικές πετρελαϊκές εταιρείες που δρούσαν στην περιοχή Shell, ExxonMobil κ.α. σε κοινοπραξίες με το δικτατορικό καθεστώς του Sani Abacha μοιράζονταν απίστευτα κέρδη - μόνο για το έτος 1995 τα κρατικά έσοδα από τις εξαγωγές πετρελαίου ανήλθαν σε 10,3δις δολάρια - ενώ για τις κοινότητες της περιοχής έμενε μόνο η μόλυνση του περιβάλλοντος).

Υπάρχουν πάμπολλα παρόμοια παραδείγματα και όλα συνηγορούν στο εξής. Η βάση του οικολογικού κινήματος είναι σεβασμός. Σεβασμός τόσο στη φύση όσο και στον άνθρωπο διότι η εγκατάσταση μίας βιομηχανικής μονάδας σε μία περιοχή δεν επηρεάζει μόνο το φυσικό περιβάλλον αλλά και τους κατοίκους. Τρανά παραδείγματα που θέτει η συγγραφέας είναι αυτά α) των γηγενών ινδιάνων του Καναδά που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν πατροπαράδοτες εστίες τους λόγω του ότι οι βιομηχανίες (εξορυκτικές, μεταποιητικές, κτηνοτροφικές) που εγκαθίσταντο στα εδάφη τους κατασπαταλούσαν συστηματικά φυσικούς πόρους άρρηκτα δεμένους με τις εργασίες και το βιος τους ή β) των κατοίκων περιοχών της Αφρικής ή της Ασίας που βρίσκονται εντός των ορίων της παγκόσμιας διαφαινόμενης γραμμής ξηρασίας οι οποίοι είτε αναγκάζονται να μεταναστεύσουν είτε να εμπλακούν σε βίαιες εμφύλιες συγκρούσεις ή συγκρούσεις με άλλες χώρες (μέσω τρομοκρατίας).

Αντ’αυτού το καπιταλιστικό σύστημα δεν στηρίζεται στον σεβασμό. Στηρίζεται στη δημιουργία πλεονασμάτων προκειμένου να πλουτίσουν λίγοι. Πώς μπορεί άλλωστε ένα σύστημα να αποπνέεται από σεβασμό όταν σε αυτό 15 χώρες (εκ των 195) προκαλούν το 72% των εκπομπών του CO2; Το καπιταλιστικό σύστημα έπειτα βασίζεται στην κατανάλωση και δη στην άκρατη κατανάλωση προκειμένου ο κόσμος να αγοράζει συνεχώς. Η άκρατη κατανάλωση εκ φύσεως δεν είναι οικολογική. Δεν είναι οικολογικό να αγοράζεις ένα φθηνό μπλουζάκι από τα Zara το οποίο κατασκευάστηκε κάπου στην Κίνα ή στην Τουρκία ή στην Μαλαισία από εργαζόμενους που βίωναν άθλιες συνθήκες. Οικολογικό επίσης δεν είναι να τροποποιείς γενετικά σπόρους για να αυξήσεις τη σοδειά σου ή να δίνεις φάρμακα σε ζώα προκειμένου να αυξήσεις τη ζωική σου παραγωγή ώστε να μεγιστοποιήσεις τα κέρδη σου από την πώλησή της. Οικολογικό επίσης δεν είναι να ανεγείρεις ξενοδοχειακά συγκροτήματα σε κάθε ακτογραμμή για χάρη του τουρισμού αλλοιώνοντας το φυσικό τοπίο ή να χτίζεις μεζονέτες σε δασικές περιοχές.

Σε κάποιο σημείο του βιβλίου αναφέρεται το εξής:

Τελικά δεν υπάρχει κανένας τρόπος να εναρμονίσεις ένα σύστημα αξιών (καπιταλιστικό) που απαξιώνει τη συλλογική δράση και λατρεύει την απόλυτη ελευθερία της αγοράς με ένα πρόβλημα που απαιτεί συλλογική δράση σε πρωτόγνωρη κλίμακα και τρομερή χαλιναγώγηση των δυνάμεων της αγοράς οι οποίες προκάλεσαν την κρίση και την επιδεινώνουν.

Γιατί εν τέλει πιστεύω ότι δεν υπάρχει ελπίδα…

Από τα μέσα του 19^ου αιώνα οπότε και ξεκίνησε η βιομηχανική επανάσταση, η θερμοκρασία της γης αυξάνεται ισχνά μεν, σταδιακά δε. Χαρακτηριστικό είναι ότι σε 200 χρόνια έχουν συντελεστεί τόσες μεταβολές στο περιβάλλον όσες δεν είχαν συμβεί για χιλιάδες χρόνια. Αυτό οφείλεται στον άνθρωπο. Κυρίως όμως οφείλεται στην επιλογή του ανθρώπου να λειτουργήσει κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά σε ένα καπιταλιστικό πλαίσιο.

Το σημαντικότερο λοιπόν που κρατάω από το βιβλίο είναι το κάτωθι:

Οι κυβερνήσεις των ανεπτυγμένων κρατών με τη Συνθήκη του Παρισιού συμφώνησαν στον περιορισμό της ανόδου της θερμοκρασίας της γης σε επίπεδα άνω των 2^oC από αυτά προ βιομηχανικής επανάστασης (ότι δηλαδή πρέπει να λάβουν μέτρα προκειμένου η θερμοκρασία της γης τα επόμενα χρόνια να μην ξεπεράσει κατά 2^οC τα επίπεδα θερμοκρασίας προ βιομηχανικής επανάστασης). Αν κάτι τέτοιο συμβεί τότε είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο ότι θα συμβούν μεγάλες αλλαγές στη ζωή μας… Αλλαγές που δύσκολα θα μπορούσαν να γιατρευτούν…λιώσιμο των πάγων και άνοδος της στάθμης του νερού, ξηρασίες στην υπό-Σαχάρια Αφρική και στην κεντρική Ασία, μετακινήσεις πληθυσμών, άστατα καιρικά φαινόμενα, νέοι ιοί κλπ… Για όλα αυτά φυσικά είναι προετοιμασμένο το καπιταλιστικό σύστημα της καταστροφής για αυτό και οι εταιρίες που ασχολούνται με την αποκατάσταση ζημιών σε παγκόσμιο επίπεδο λέγεται ότι θα είναι μεταξύ των περισσότερο επικερδών στο μέλλον.       

Παρόλα αυτά όμως ας συνεχίσουμε στο θέμα μας. Βάσει επιστημονικών μελετών για να υπάρχει μία πιθανότητα, κι αυτή σε ποσοστό κατά 50%, ώστε να επιτευχθεί αυτός ο στόχος (της μη υπέρβασης της ανόδου της θερμοκρασίας κατά 2^oC) θα πρέπει οι βιομηχανικές χώρες να ξεκινήσουν από ΤΩΡΑ να μειώνουν τις εκπομπές ρύπων κατά 10%/έτος. Κάτι τέτοιο όμως είναι πρωτοφανές διότι ιστορικά από την στιγμή που οι βιομηχανικές χώρες ξεκίνησαν να χρησιμοποιούν ορυκτά καύσιμα για την παροχή ενέργειας των οικονομιών τους δεν συντελέστηκε ποτέ ανάλογη μείωση εκπομπών του θερμοκηπίου. Για την ακρίβεια οι μόνες φορές που μειώθηκαν σε ποσοστό άνω του 1% οι ρύποι ήταν σε περιόδους κρίσεων ή οικονομικών υφέσεων όπως μετά την οικονομική κρίση του 1929 ή την κρίση του 2008 στην Wall Street που οδήγησε σε οικονομική ύφεση και μείωση των ρύπων κατά 7% ή τελευταία αυτή του covid!

Καταλήγοντας, το καπιταλιστικό σύστημα είναι μία μηχανή που για να ζήσει χρειάζεται να καταναλώνει ενέργεια, γεγονός που έρχεται σε αντίθεση με την επείγουσα ανάγκη μείωσης ενέργειας από ορυκτά καύσιμα που επιτάσσει η παρούσα κλιματική κατάσταση.

Υπάρχει ο αντίλογος ότι οι ανανεώσιμες μορφές ενέργειας ή ότι η γεωμηχανική (χρήση τεχνολογίας με σκοπό τον επηρεασμό κλιματικών φαινομένων όπως π.χ. δημιουργία τεχνιτών νεφών για πρόκληση βροχής ή η δημιουργία φυτοπλαγκτόν σε ωκεανούς) θα μας σώσουν… Όσον αφορά το πρώτο, όντως, υπάρχει ελπίδα στις ανανεώσιμες μορφές ενέργειας, όσο όμως η ενέργεια θα παραμένει ένα ιδιωτικό και όχι δημόσιο αγαθό τότε θα αποτελεί αντικείμενο αγοραπωλησίας με συνέπεια οι μικρές χώρες ή οι φτωχοί καταναλωτές να καταλήγουν πάλι στη χρήση φτηνών μορφών καυσίμων (βλέπε π.χ. τι γίνεται με τα εμβόλια για τον covid στις φτωχές χώρες). Επίσης, μία ανανεώσιμη μορφή ενέργειας όπως π.χ ένα αιολικό πάρκο σε ένα βουνό μπορεί να επιφέρει μετακινήσεις ή εξαφάνιση ειδών με συνέπειες στο περιβάλλον… Όπως ανέφερα, το οικολογικό κίνημα βασίζεται στον σεβασμό. Έπειτα, όσον αφορά στη χρήση γεωμηχανικής το βιβλίο (εγώ δε είμαι ειδικός) αναφέρει σχετικά παραδείγματα αποτυχίας πρόκλησης τεχνικών φαινομένων και ότι τουλάχιστον σε αυτό το στάδιο τεχνογνωσίας της ανθρωπότητας η πρόκληση μίας καταιγίδας στην Κίνα μπορεί να οδηγήσει σε απρόσμενα συνταρακτικά φαινόμενα κάπου αλλού π.χ. στην Αγγλία…

Πού καταλήγω (σε αντίθεση με το βιβλίο που ελπίζει σε ένα καλύτερο μέλλον);

Δυστυχώς δεν τρέφω σημαντικές ελπίδες για ένα καλύτερο μέλλον. Ο καπιταλισμός της καταστροφής και ο οικονομικός φιλελευθερισμός έχουν ριζώσει για τα καλά έχοντας πρόσβαση σε ΜΜΕ και κυβερνήσεις. Από την άλλη και εμείς, ο αποκαλούμενος Δυτικός κόσμος, έχουμε βολευτεί στη ζωή μας και στις καταναλωτικές μας συνήθειες χωρίς να μας ενδιαφέρει το τι γίνεται σε άλλα σημεία του πλανήτη. Ιστορικά αν το μελετήσεις σαν είδος (οι άνθρωποι) λειτουργούμε παρασιτικά. Όταν όλοι οι πόροι στην Ευρώπη είχαν σπαταληθεί οι Δυτικοί στράφηκαν σε νέες Ηπείρους και ξεκλήρισαν λαούς και πόρους στην Αμερική και στην Αυστραλία. Αντίστοιχα, προκαλούν σήμερα πολέμους σε πετρελαιοπαραγωγικές χώρες ή εκμεταλλεύονται υπανάπτυκτες χώρες. Ο πολιτισμός μας δομήθηκε σε αίμα και εγκλήματα και όχι σε αξίες όπως αυτές του σεβασμού και της αλληλεγγύης. Θεωρώ λοιπόν ότι τα κράτη δεν θα καταφέρουν να πετύχουν τον στόχο της Συνθήκης του Παρισιού. Άλλωστε, όπως ορθά και κυνικά θέτει το ερώτημα προς εμάς ο εφοπλιστής Γιάννης Πλατσιδάκης στο ντοκιμαντέρ «Μαύρα Φουγάρα», «Αν θέλετε να κάψουν τα καράβια μας πιο ακριβό-οικολογικό καύσιμο είσαστε διατεθειμένοι (οι καταναλωτές) να πληρώσετε το τίμημα αγοράζοντας ένα πιο ακριβό πλυντήριο, ψυγείο, κινητό, αμάξι, κάνοντας τη διαβίωσή σας πιο ακριβή;…Είσαστε διατεθειμένοι να αλλάξετε τις ζωές σας».

Αλήθεια, είμαστε διατεθειμένοι να αλλάξουμε τη ζωή μας;

Υποκειμενικά μιλώντας, η μόνη περίπτωση να συνεχίσει να υφίσταται το είδος μας είναι μόνο αν όντως κάποια στιγμή εποικίσουμε σε κάποιον άλλο πλανήτη (όπως κάναμε ιστορικά κατά το παρελθόν)…

https://www.youtube.com/watch?v=gFqoFlH2o_E

Η περίπτωση της Ελλάδας

Θα ξεκινήσω με ένα παράδειγμα. Μεγάλωσα στη Θεσσαλονίκη και από τα παιδικά μου χρόνια μέχρι σήμερα κάθε καλοκαίρι επισκέπτομαι ή διαμένω σε κάποιο μέρος της Χαλκιδικής τουλάχιστον για μία βδομάδα. Αν συγκρίνω τα παραθαλάσσια χωριά του Νομού όπως αυτά ήταν το 1990 ή το 2000 με αυτό που έχουν γίνει τώρα υπάρχει τρομερή διαφορά. Τα περισσότερα έχουν αστικοποιηθεί για χάρη του τουρισμού. Προ 3 ετών πήγα στη Θάσο. Ακόμα χειρότερη κατάσταση η οποία επιδεινώνεται και από τις ορδές των Βαλκάνιων τουριστών. Δεν υπάρχει σπιθαμή γης στη Θάσο χωρίς ένα ξενοδοχείο ή δωμάτιο. Στη Χαλκιδική φέτος η θάλασσα ακόμα και σε μέρη όπως το Σάνι ή οι Καβουρότρυπες ήταν ζεστή, είχε φουσκάλες και μέδουσες. Πρόσφατα άκουσα έναν ωκεανολόγο ο οποίος έλεγε ότι η περιοδική μαζική διατάραξη των παράκτιων περιοχών (περιοχές που ενώ τον χειμώνα δεν έχουν πληθυσμό, ξαφνικά βρίθουν κόσμου το καλοκαίρι) επηρεάζει σημαντικά τόσο το παραθαλάσσιο όσο και το θαλάσσιο οικοσύστημα. Η μπετοποίηση και η ανέγερση ξενοδοχείων σε κάθε όμορφο σημείο αυτής της χώρας μπορεί όντως να οδηγεί βραχυπρόθεσμα στην οικονομική ανάπτυξη, μακροπρόθεσμα όμως θα προκαλέσει διατάραξη του περιβάλλοντος, γεγονός που αφενός θα αντιστρέψει το κύμα τουριστών προς εναλλακτικούς προορισμούς και αφετέρου θα μας αφήσει με μία παρακαταθήκη κτιρίων σε άλλοτε όμορφα φυσικά τοπία.

Η πολιτική τουριστικής ανάπτυξης θέλει προσοχή και τόσο η παρούσα όσο και μελλοντικές κυβερνήσεις αλλά πρωτίστως κι εμείς, πρέπει να διαφυλάξουμε την ομορφιά αυτού του τόπου. Οι ροές τουριστών δεν είναι μονόδρομος στην οικονομική μας ανάπτυξη. Μην ξεχνάμε άλλωστε τις άσχημες επιπτώσεις που επέφερε ο τουρισμός σε πόλεις όπως π.χ. η Βενετία ή η Βαρκελώνη…  

Το εξαιρετικά ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ Μαύρα φουγάρα

https://www.youtube.com/watch?v=i9eODI-hXDQ

Τι είναι το φράκινγκ

https://www.youtube.com/watch?v=P7pVbnYuDBE

Ιούλιος 2021. Ο προορισμός που είχε την τιμητική του αυτό το καλοκαίρι ήταν το κομμάτι της ηπειρωτικής ακτογραμμής του Ιονίου Πελάγους που απλώνεται από τα Σύβοτα έως την παραλία της Λούτσας, η οποία βρίσκεται περίπου στα μισά της διαδρομής που ενώνει την Πάργα με την Πρέβεζα. Πρόκειται για μέρη που είχα επισκεφτεί και παλαιότερα, πριν από περίπου δέκα χρόνια, τα οποία μου είχαν αφήσει και τότε όμορφες αναμνήσεις. Ωστόσο, φέτος, οι διακοπές που κάναμε σε αυτά τα μέρη ήταν υπέροχες. Το άρθρο αποτελεί παράθεση του προγράμματος που ακολουθήσαμε και μία επιλογή από παραλίες και άλλα αξιοθέατα για τον μελλοντικό επισκέπτη.

Μέρα 1^η. Παραλία Αρίλλας. Μικρός κόλπος με πολύ στενή παραλία και μαύρη άμμο. Αποτελεί το επίνειο του μικρού ομώνυμου οικισμού. Περιβάλλεται από πολύ πράσινο και τα νερά είναι ρηχά και καθαρά. Βρίσκεται πολύ κοντά στο όμορφο χωριό Πέρδικα στο οποίο αξίζει να περάσετε μια βραδιά για ποτό ή φαγητό.

Μέρα 2^η. Παραλία Μεγάλη Άμμος. Μεγαλύτερος κόλπος με beach bars αλλά και χώρο για ελεύθερες ομπρέλες. Τα νερά ήταν πεντακάθαρα και κρύα. Το πάρκινγκ στο Ammos Center στο οποίο καθίσαμε ήταν δωρεάν και το προσωπικό πολύ ευγενικό. Το βράδυ βολτάραμε στα Σύβοτα όπου σε σχέση με πριν από 10 περίπου χρόνια που τα επισκέφτηκα έχουν αλλάξει πολύ προς το καλύτερο.

Μέρα 3^η. Παραλία Καραβοστάσι. Αν και μεγάλη, η παραλία ήταν ήρεμη. Ωραία, πεντακάθαρα, βαθιά νερά. Ξαπλώστρες χωρίς χρέωση στο Coralli Hotel Beach bar. Να την επισκεφτείτε σίγουρα.

Μέρα 4^η. Παραλία Λίχνος. Υπέροχη παραλία με πεντακάθαρα νερά και βοτσαλάκια κοντά στην Αγία Κυριακή. Ίσως η καλύτερη παραλία πλησίον της Πάργας. Το βράδυ επίσκεψη στην Πάργα και βόλτα στα γραφικά στενάκια της. Η Πάργα λόγω ίσως των πολλών πολιτισμικών επιρροών που δέχτηκε από Έλληνες, Βενετούς, Γάλλους, Βρετανούς και Τούρκους θυμίζει αρχιτεκτονικά παράκτιες πόλεις της Αδριατικής ή της νότιας Ιταλίας. Ο κόσμος παραμένει ευγενικός, τα παραλιακά μαγαζάκια-καφέ-εστιατόρια συμπαθητικά και για όλα τα γούστα, τα στενάκια ρομαντικά, το κάστρο και τα νησάκια του κόλπου μάρτυρες ενός ένδοξου παρελθόντος και οι 2 παραλίες της σε 2 διαφορετικούς κόλπους η ιδιομορφία της.

Μέρα 5^η. Παραλία Σαρακήνικο. Η παραλία ήταν καταπληκτική, τουλάχιστον όταν την επισκεφτήκαμε εμείς. Κόλπος με πεντακάθαρα νερά, beach bars και άφθονο πράσινο τριγύρω. Δεν ξέρω πώς θα είναι αν έχει κύμα... Εφόσον φτάσετε ως εκεί μην παραβλέψετε να επισκεφτείτε στον γυρισμό το κάστρο της Ανθούσας ή αλλιώς γνωστό ως το κάστρο του Αλή Πασά. Χτίστηκε το 1814 από τον Αλή Πασά των Ιωαννίνων ώστε να αποτελέσει οχυρό κατά την προσπάθειά του να καταλάβει την Πάργα, την οποία και τελικά αγόρασε από τους Άγγλους το 1819. Ενδιαφέρον οχυρό, σχετικά καλά σωζόμενο. Ωστόσο είναι εγκαταλελειμμένο και μη αξιοποιημένο (όπως άλλωστε η πλειοψηφία μεσαιωνικών ή σύγχρονων κάστρων και άλλων μνημείων την Ελλάδα). Κρίμα γιατί η θέα είναι καταπληκτική και θα μπορούσε να αποτελέσει αφορμή γνωριμίας με την ιστορία του τόπου.

https://www.youtube.com/watch?v=wxLnJwYAaWA&t=1s

Μέρα 6^η. Παραλία Λούτσας. Βρίσκεται στο χωριό Λούτσα, μεταξύ Πάργας-Πρέβεζας. Μεγάλη ακτογραμμή με πολλά beach bars αλλά και χώρο για προσωπικές ομπρέλες. Η θάλασσα ήταν πεντακάθαρη όταν την επισκεφτήκαμε και κυριολεκτικά «λιώσαμε» μισή μέρα εκεί. Αξίζει πιο πριν να επισκεφτεί κανείς το Νεκρομαντείο του Αχέροντα στο Μεσοπόταμο. Πρόκειται για πρόσφατα αναμορφωμένο αρχαιολογικό χώρο που σε ταξιδεύει όχι μόνο στο μακρινό αρχαίο παρελθόν αλλά και στο πρόσφατο της Τουρκοκρατίας δεδομένου ότι επί του Νεκρομαντείου χτίστηκαν διαδοχικά μία εκκλησία και μία η οθωμανική κούλια, δηλαδή η οχυρή κατοικία του Οθωμανού φεουδάρχη.

https://www.archaiologia.gr/blog/archaeological_site/%CF%84%CE%BF-%CE%BD%CE%B5%CE%BA%CF%81%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B5%CE%AF%CE%BF-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%B1%CF%87%CE%AD%CF%81%CE%BF%CE%BD%CF%84%CE%B1/

Ωστόσο, η περιήγηση στον χώρο διεξάγεται μόνο με την βοήθεια πινακίδων και χωρίς ξεναγό.

Το απόγευμα επισκεφτήκαμε την Πρέβεζα η οποία μας εξέπληξε ευχάριστα. Η παλιά πόλη με τα γραφικά στενάκια της θυμίζει κάτι από νότια Ιταλία.

Μέρα 7^η. Παραλία Άγιος Γιαννάκης. Ακόμα ένας μικρός κολπίσκος που βρίσκεται στον επαρχιακό δρόμο Μορφής-Ανθούσας μετά την Αγία Κυριακή, στρίβοντας δεξιά. Ανοργάνωτη παραλία στην οποία υπάρχει μόνο μία καντίνα. Ήρεμη παραλία περιβαλλόμενη επίσης από πράσινο. Βαθιά σχετικά κρύα νερά. Ωστόσο, σε σύγκριση με τις υπόλοιπες που πήγαμε ήταν η χειρότερη.

Εν τέλει, γιατί θα ήθελα να επισκεφτώ αυτά τα μέρη ξανά; Καταρχάς για τα κρυστάλλινα, κρύα, καθαρά νερά του Ιονίου, τους ευγενικούς ανθρώπους και το γεγονός ότι αν και η περιοχή είναι έντονα ανεπτυγμένη τουριστικά δεν βρίσκεται ακόμα στα απροχώρητα επίπεδα της υπερ-ανάπτυξης που συναντά κανείς σε άλλα μέρη της Ελλάδας όπως π.χ. στην Χαλκιδική και στη Θάσο όπου αφενός η οικιστική ανάπτυξη αλλοιώνει το τοπίο και η υπέρ-συγκέντρωση τουριστών είναι τόσο μεγάλη με συνέπεια να μην απολαμβάνεις τις διακοπές σου (λόγω της κίνησης στον δρόμο, της φασαρίας στις παραλίες και στα καταλύματα κλπ). Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να επισημάνω ότι κανένα beach bar δεν έπαιζε μουσική. Προφανώς αυτό γινόταν λόγω των περιορισμών σχετικά με τον covid αλλά θα το πω για ακόμα μία φορά, τίποτα δεν είναι πιο ωραίο από το να ακούς τη μελωδία των κυμάτων και της θάλασσας όταν είσαι σε μία παραλία. Παρά το γεγονός ότι είμαι μουσικός, θεωρώ ότι η μουσική σε beach bar είναι ηχορύπανση…οποιαδήποτε μουσική.

https://www.youtube.com/watch?v=inibehW8nL8&t=1s

Επίσης, θα πήγαινα ξανά γιατί οι επιλογές από παραλίες είναι δεκάδες και η ακτογραμμή μεγάλη.  

Επιπρόσθετα, δεδομένου ότι αφενός οι παραλίες είναι εύκολα προσβάσιμες και ότι αφετέρου είναι κυρίως αμμώδης ή με βοτσαλάκι και όχι βράχια, θα συνιστούσα το μέρος σε οικογένειες με παιδιά αλλά και για εγκύους (η σύζυγός μου είναι έγκυος).

Τέλος, θα ήθελα να ξαναεπισκεφτώ αυτά τα μέρη για την άγνωστη αλλά ενδιαφέρουσα ιστορία τους.

Υ.Γ. Φυσικά και δεν θα πρέπει να παραβλέψετε μία επίσκεψη στον Αχέροντα, είτε αυτό αφορά επίσκεψη στην Γλυκή, είτε στις Πύλες του Άδη. Το φυσικό τοπίο που περιβάλλει αυτόν τον θρυλικό ποταμό αλλά και η ιστορία της περιοχής είναι ανεκτίμητη. Κατ΄εμέ θα έπρεπε να αξιοποιηθεί ακόμα περισσότερο. Άλλωστε μιλάμε ότι σε εκείνη την περιοχή κατοικούσαν και ευημέρευσαν οι Σουλιώτες, μία σπουδαία φυλή πολεμιστών Αρβανίτων Ορθόδοξων Χριστιανών που έδωσε τα πάντα για την πατρίδα και στο τέλος δεν απέμεινε τίποτα από αυτούς… Όλοι γνωρίζουμε το Σούλι. Δεν αναρωτιόμαστε όμως τι απέγινε; Πριν από λιγότερο από 200 χρόνια ήταν ένας ζωντανός οικισμός. Τώρα είναι απλά ερείπια…

Πριν από 2-3 χρόνια είχα πέσει τυχαία στο διαδίκτυο σε μία φωτογραφία ενός καταπράσινου λιβαδιού, πασπαλισμένου με χρυσαφί λουλούδια και περιτριγυρισμένου από ψηλά βουνά. Στο κέντρο του φιδογύριζε ένα ρυάκι. Το μέρος, αν και βάσει της λεζάντας βρισκόταν στην Ελλάδα (κοντά στο χωριό Χαλίκι του Νομού Τρικάλων) έμοιαζε εντελώς παράταιρο από τις εικόνες της ελληνικής φύσης που έχουμε συνηθίσει. Και το λέω αυτό εγώ που ασχολούμαι με το βουνό οπότε και έχω μία εικόνα και της εναλλακτικής Ελλάδας, των ψηλών χιονισμένων βουνών, των κακοτράχαλων κορυφογραμμών, των τυρκουάζ ποταμών, των αλπικών λιμνών και των αχανών δασών. Παρόλα αυτά, εκείνη η φωτογραφία πέραν του ότι έμοιαζε να είναι τραβηγμένη από κάποιο Ελβετικό λιβάδι, δεν μπορούσα να πιστέψω ότι δεν έχει υποστεί επεξεργασία. Σκέφτηκα ότι δεν γίνεται αυτό το μέρος, που δεν το είχα ακούσει ποτέ στη ζωή μου να βρίσκεται στην Ελλάδα και να μην είναι ευρέως γνωστό… Κι όμως αυτό το μέρος υπάρχει. Βρίσκεται στην ευλογημένη χώρα μας που δεν σταματά να με εκπλήσσει με την ομορφιά και την πολυμορφία των περιοχών της. Πρόκειται για την δρακολίμνη Βερλίγκα που βρίσκεται στο όρος Λάκμος το οποίο με τη σειρά του βρίσκεται στα όρια των νομών Τρικάλων και Ιωαννίνων.

Λοιπόν όπως σας έλεγα, από την στιγμή που είδα αυτήν την φωτογραφία της αλπικής, μαιανδρικού σχήματος λίμνης καρφώθηκε στο μυαλό μου η επιθυμία να την θαυμάσω από κοντά και να διαπιστώσω αν όντως ήταν έτσι όπως αποτυπωνόταν στις φωτογραφίες. Τα χρόνια περνούσαν και για διάφορους λόγους το ταξίδι αναβαλλόταν. Φυσικά, σημαντικός παράγοντας των αναβολών ήταν το γεγονός ότι ο συγκεκριμένος προορισμός θέτει έναν βασικό περιορισμό στην περίοδο επισκεψιμότητάς του, δεδομένου ότι το μεγαλείο του τοπίου ξεδιπλώνεται τέλη άνοιξης – αρχές καλοκαιριού. Οποιαδήποτε άλλη στιγμή το τοπίο είναι διαφορετικό. Το χειμώνα είναι καλυμμένο με χιόνι και το καλοκαίρι τα χόρτα ξεραίνονται και η λίμνη γίνεται ρυάκι. Μεταφορικά θα έλεγα λοιπόν ότι η Βερλίγκα είναι ένα λουλούδι. Ανθίζει μόνο τα τέλη άνοιξης και αρχές καλοκαιριού.

Αναφορικά με τα τεχνικά στοιχεία της πεζοπορικής διαδρομής βασίστηκα στην πορεία που έχει χαρτογραφήση η Νίκη Κάρτα στο http://www.hellaspath.gr/index.php?p=2&m=1&mntid=116

Η διαδρομή ξεκινάει από το όμορφο χωριό Χαλίκι στο οποίο διέκρινα και μία δραστηριότητα ανακαινίσεων… Δεν ξέρω αν είναι η ιδέα μου αλλά έτσι μου φάνηκε, σαν να υπάρχει ένα ίχνος δραστηριότητας τουριστικής ανάπτυξης….

Όσον αφορά την διαδρομή οφείλω να ομολογήσω ότι πηγαίνοντας παρασυρθήκαμε και μείναμε αρκετή ώρα στον αγροτικό χωματόδρομο παρεκκλίνοντας από το δασικό ορειβατικό μονοπάτι. Εν ολίγοις η διαδρομή είναι εύκολη. Δύσκολα χάνεσαι. Υπάρχουν ταμπέλες και σηματοδότηση. Το μόνο ίσως στοιχείο που μπορεί να δυσκολέψει την κατάσταση είναι η συνάντηση με τσοπανόσκυλα (2 φορές που συναντήσαμε, απομακρυνθήκαμε ήσυχα και δεν είχαμε πρόβλημα).

Σε ότι αφορά την πορεία υπάρχουν επίσης και εναλλακτικές, παρόμοιες διαδρομές στο wikiloc. Χονδρικά η ανάβαση μέχρι την Βερλίγκα διαρκεί 5, το πολύ, ώρες.

Σε αυτό το σημείο θα αφήσω τις φωτογραφίες και τα βίντεό μου να σας εξιστορήσουν αυτό το όμορφο διήμερο που περάσαμε σε αυτό το μαγευτικό μέρος.

Κλείνοντας όμως θέλω να σταθώ σε κάτι που πρόσεξα. Η διανυκτέρευση στο λιβάδι γίνεται σε σκηνές… Σε ορειβατικά φόρουμ που συμμετέχω υπενθυμίζεται πολύ συχνά στους μελλοντικούς κατασκηνωτές η σπουδαιότητα διαφύλαξης του εκάστοτε περιβάλλοντος οικοσυστήματος προκειμένου να μην τίθεται ζήτημα διατάραξής του από την έντονη ανθρώπινη παρουσία. Από την εμπειρία μου στο συγκεκριμένο μέρος, θεωρώ ότι όλοι όσοι διανυκτέρευσαν εκεί δεν έβλαψαν έστω και εκούσια το περιβάλλον. Αυτό ίσως να οφείλεται στο γεγονός ότι κατασκηνωτές ήταν ορειβάτες ή λάτρεις της πεζοπορίας, που συνεπάγεται ότι είναι άτομα οικολογικά ευαισθητοποιημένα. Παρόλα αυτά, το γεγονός της ύπαρξης δικτύου αγροτικού δρόμου εγείρει για μένα μία απειλή εφόσον υπάρξει στο μέλλον τουριστική προώθηση της Βερλίγκας, κι αυτό γιατί θα μπορούν να την προσεγγίσουν σχετικά εύκολα τζιπ ή moto cross (μάλιστα τα τελευταία τα συναντήσαμε), οπότε και να την προσεγγίζουν άτομα που δεν έχουν άμεση αγάπη και σχέση με το «βουνό».

Με λίγα λόγια η Βερλίγκα είναι ένα λουλούδι. Χρέος μας είναι να την διατηρήσουμε έτσι ώστε να ανθίζει σε όλο της το μεγαλείο κάθε χρόνο, εκεί, στα τέλη άνοιξης-αρχές καλοκαιριού.

https://www.youtube.com/watch?v=hs-a3-HU5iQ&t=68s

https://www.youtube.com/watch?v=uJMvVrTJn7E

Γεννήθηκε κατά λάθος, όπως δημιουργούνται πολλά όμορφα πράγματα σε αυτόν τον κόσμο και το μέλλον του δοκιμάστηκε, δεδομένου ότι αποτελεί  παραλλαγή ενός άλλου  τραγουδιού με σαφώς πιο μεγαλειώδη και εντυπωσιακή παραγωγή λόγω της χορωδίας του, του "Αυταπάτες". Παρόλα αυτά το "Εικόνες απ'το χθες" σημαίνει πολλά για μένα και για αυτό παρέμεινε να στολίζει αγέρωχα το τέλος του Ματωμένου Γαλάζιου με το αιώνιο Καζαντζακικό μήνυμά του περί πάλης για ζωή.

Όλα ξεκίνησαν όταν γράφαμε το "Αυταπάτες" το οποίο είναι ένα από τα λίγα τραγούδια του δίσκου που δεν τα έγραψα εγώ. Συνθέτης και στιχουργός είναι ο Νίκος Παλυβός. Ήθελα το τραγούδι να είναι άκρως πιανιστικό με κρεσέντο από φωνητικά στο ρεφρέν οπότε έφτιαξα έναν οδηγό στην κιθάρα και ο Simon τον έστειλε στον Διομήδη Βλαχόπουλο στις Σέρρες για να ηχογραφήσει το πιάνο. Οι οδηγίες που είχαμε δώσει στον Διομήδη ήταν να έχει πολύ ελεύθερο παίξιμο (κυρίως δεν θέλαμε μετρονόμο) και να δώσει λίγο από τον εαυτό του στο κομμάτι. Έτσι λοιπόν μετά από μέρες ο Simon μου τηλεφώνησε και μου είπε ότι το πιάνο ήταν έτοιμο:  "Να ξέρεις όμως ότι o Διομήδης έκανε μία αλλαγή στο ρεφρέν...έβαλε μία τζαζιά...δεν ξέρω αν θα σου αρέσει"...

Το ακούω λοιπόν και τα συναισθήματά μου ήταν ανάμικτα. Η μελωδική γραμμή του ρεφρέν είχε μία σημαντική καθοδική κλίμακα συγχορδιών που δεν ταίριαζε εύκολα με τους αρχικούς στίχους. Παρόλα αυτά μου άρεσε... Ήταν πολύ κρίμα να πεταχτεί στον Καιάδα των αναμνήσεων μία τέτοια μουσική! Επικοινώνησα και με τους δύο και αποφάσισα να κρατήσω αυτήν την εκδοχή. Θα έγραφα στίχους εκ νέου και θα το χωρούσα σε κάποιο σημείο του δίσκου ως αντίπαλη συναισθηματική κατάσταση των όσων περιγράφονται στο "Αυταπάτες".

Ο Διομήδης ηχογράφησε λοιπόν δύο φορές το ίδιο τραγούδι. Μία έτσι όπως του το είχαμε υπαγορέψει και μία προσθέτοντας την δική του αισθητική πινελιά. 

Στιχουργικά το "Εικόνες απ'το χθες" αποτυπώνει πολλά δικά μου βιώματα εκείνης της περιόδου. Το γεγονός άλλωστε ότι αποτελεί την κάθαρση του ήρωα στο τέλος του δίσκου σημαίνει πολλά...

Δύο είναι τα γεγονότα από τα οποία εμπνεύστηκα τους στίχους...

Το πρώτο ήταν ένα μονοήμερο ταξίδι που έκανα στην Κομοτηνή για να επισκεφτώ τους συγγενείς μου εκεί. Φεύγοντας λοιπόν από το ταβερνάκι και πριν επιστρέψω για Θεσσαλονίκη σταματήσαμε στο σπίτι που μεγάλωσε η γιαγιά μου (η οποία είχε φύγει και αυτή πια από την ζωή)... Ήταν ένα παραδοσιακό διώροφο σπίτι πολύ ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής. Δεν έχω συναντήσει κάτι παρόμοιο σε άλλα μέρη της Ελλάδας (ίσως σε κάτι Ηπειρώτικα χωριά). Επρόκειτο για μία τετράγωνη ψηλή περίφραξη από τοίχο, στη μία γωνία του οποίου ορθωνόταν το σπίτι ενώ εντός και κατά μήκος των τειχών βρισκόταν μικροί οικίσκοι-βοηθητικοί χώροι που χρησιμοποιούταν ως αποθήκες και το εργαστήριο του προπάππου μου. Κατά κάποιον τρόπο θύμιζε κάτι μεξικάνικες οχυρωμένες οικίες ή παλιές ρωμαϊκές οικίες... Ανοίξαμε τη μικρή εξώπορτα και βρεθήκαμε στην αυλή. Ήταν έρημη και ακατάστατη γεμάτη σκουπίδια, σκουριασμένα εργαλεία και κομμένα σανίδια.  Στο κέντρο το πηγάδι είχε στερέψει και αυτό προ πολλού. Ανεβήκαμε τα σκαλιά της οικίας, ανοίξαμε την πόρτα και βρεθήκαμε σε ένα στοιχειωμένο σπίτι. Ο τελευταίος κάτοικος του σπιτιού ήταν η αδερφή της γιαγιάς μου η οποία είχε πεθάνει αρκετό καιρό πριν. Φαίνεται όμως ότι όταν ένα σπίτι δεν κατοικείται , καταρρέει.

Ενώ κάποια αντικείμενα παρέμεναν έτσι όπως τα άφησε (δεν θα ξεχάσω την οδοντόβουρτσα και την οδοντόκρεμά της που βρίσκονταν ακόμα στο δοχείο, μπροστά από τον καθρέφτη της τουαλέτας λες και την περίμεναν ακόμα να τα χρησιμοποιήσει), κάποια άλλα, όπως πχ. τα δοκάρια του πατώματος σάπιζαν από την υγρασία. Η μάνα μου μας έκανε περιήγηση στα δωμάτια και μας αφηγούταν ιστορίες για γεγονότα που είχαν συμβεί στο κάθε δωμάτιο, γεγονότα που είχαν συνδεθεί με συγκεκριμένα αντικείμενα (κάποιο τραπεζομάντηλο, μία ντουλάπα, μία εγκυκλοπαίδεια, κάποια ασημένια ποτήρια) και εγώ ταξίδευα στο παρελθόν, προσπαθώντας να βάλω την φαντασία μου να δώσει ζωή σε αυτό το νεκρό σπίτι. Υπήρχαν κάτι φωτογραφίες στον τοίχο... Ήταν η αδερφή της γιαγιάς μου με τον  άντρα της. Νέοι, περπατούσαν αγκαζέ, καλοντυμένοι και ευδιάθετοι σε μία πλατεία και χαμογελούσαν στον φακό... Πόσο παράξενο! Εκείνη η στιγμή είχε βαλσαμωθεί αιώνια! Πρέπει να κάθισα πολύ ώρα μπροστά από αυτήν την φωτογραφία. Ήταν ωραίοι άνθρωποι...Για όσο τους έζησα και τους θυμάμαι ήταν καλοί άνθρωποι... Μπροστά μου λοιπόν τους είχα εκεί, στο χαρτί...μου μιλούσαν νοερά. Όμως πια είχαν χαθεί. Δεν υπήρχαν σε αυτόν τον κόσμο...Είχαν πεθάνει. Το περιβάλλον γύρω  μου, μου υπενθύμιζε το πόσο ανελέητος είναι ο χρόνος! Το πώς κάποια ημέρα κάποιος άλλος θα κοιτά αντίστοιχα μία δική μου φωτογραφία και θα προσπαθεί να φανταστεί το πώς έζησα...

Από εκεί λοιπόν εμπνεύστηκα τους στίχους:

Υπήρχαν στιγμές
που έχουν πια χαθεί
πρόσωπα και εικόνες
από μιαν άλλην εποχή
Τα βράδια μου μιλάνε
και 'γω τους απαντώ
μα αυτά δεν είναι εδώ

Εικόνες απ'το χθες
Σε κάδρα που μιλάνε
το ψέμα αυτό που ζω
οι αλήθειες που πονάνε

Χαμόγελα γλυκά
που έχουν αιώνια παγώσει
Σε άψυχα χαρτιά
που όμως ζωή τα έχουν δώσει
Κι όμως είμαι εδώ
έχω ακόμα αναπνοές...

Το δεύτερο γεγονός από το οποίο εμπνεύστηκα τους υπόλοιπους στίχους προέκυψε μετά από μία πρόβα που κάναμε με το πολυμελές σχήμα των Χρώμα Vs Κρουστόφωνο στο Red House στην περιοχή της Αγίας Τριάδας κοντά στο Πεδίο του Άρεως στην Θεσσαλονίκη. Τότε έμενα στο κέντρο και πήρα τον δρόμο της επιστροφής με τα πόδια, φορτωμένος με τα όργανα στην πλάτη. Θυμάμαι είχε ησυχία στον δρόμο και περπατούσα γαλήνιος, μηχανικά από συνήθεια, σαν υπνοβάτης, με κατεύθυνση το σπίτι μου.

Περνώντας από το πεδίο του Άρεως ανασύρθηκαν στη μνήμη μου κάποια παλιά γεγονότα... Πριν χρόνια είχαμε έρθει σε αυτό το πάρκο με την αδερφή μου, τον γαμπρό μου και τον ανιψιό μου που τότε ήταν ένα μωράκι που μόλις περπατούσε. Μετά από κάποιες ημέρες ο γαμπρός μου δυστυχώς πέθανε (αυτό είναι μία άλλη ιστορία)... Μετά το μνημόσυνο και καθώς επέστρεφα την αδερφή μου και τον μικρό σπίτι τους ο δρόμος μας έφερε πάλι σε αυτό το μέρος και ο μικρός ήθελε να παίξει (έχει τραμπάλες, κούνιες κλπ)... Στιγμιαία πρότεινα να σταματήσουμε και η αδερφή μου έδειξε να συμφωνεί αλλά στα μάτια της έβλεπα έναν πόνο που προκαλούταν από τις αναμνήσεις του χθες που της ανέσυρε αυτό το μέρος... Σταματήσαμε. Ο μικρός δεν αισθανόταν πολλά... Μεταξύ μας όμως υπήρχε ένα παράξενο συναίσθημα. Μπορεί να μην λέγαμε τι αισθανόμασταν αλλά πολλές φορές δεν χρειάζεται να πεις πολλά με κάποιον για να καταλάβεις τι σκέφτεται...

Πώς γίνεται ένα μέρος που σου θυμίζει μία ευτυχισμένη κατάσταση να σε πονάει τόσο πολύ ακριβώς για αυτόν τον λόγο...γιατί σου θυμίζει εκείνη την χαρούμενη κατάσταση που έχει πια παρέλθει...     

Όλα αυτά σκεφτόμουν λοιπόν καθώς περπατούσα κατά μήκος του πεδίου του Άρεως... Μέρος γνωστό που όμως έφερνε στο νου αναμνήσεις τόσο μακρινές λες και προέρχονταν από την ζωή κάποιου άλλου...ήταν όμως η δική μου ζωή...

Υπάρχουν στιγμές
Σε μέρη περπατώ
μέρη που μου θυμίζουν
έναν πλανήτη μακρινό
Συχνά μου ψιθυρίζουν
κι εγώ τ'αναζητώ
Μα αυτά δεν είναι εδώ
...
Κι όμως είμαι εδώ
έχω ακόμα αναπνοές
δε θέλω πια να ζω
με τα φαντάσματα του χθες

https://www.youtube.com/watch?v=chFavSMo0hQ

Όπως έχω γράψει στο κόμικ του "Ματωμένου Γαλάζιου" αλλά και εδώ, η δημιουργία ενός θεματικού μουσικού άλμπουμ ή αλλιώς μίας μουσικής ιστορίας δεν ήταν κάτι το οποίο επεδίωξα εξαρχής. Προέκυψε σταδιακά όταν συνειδητοποίησα ότι κάποια τραγούδια που συνέθετα είχαν μία κοινή θεματική και ότι θα ήταν ενδιαφέρον να συνδεθούν μεταξύ τους.

Ακόμα κι έτσι όμως είμαι βέβαιος ότι δεν θα οδηγούμουν σε αυτήν την καλλιτεχνική επιλογή και εν τέλει σε αυτό το μουσικό αποτέλεσμα εάν η μουσική μου ταυτότητα πρωτίστως ως ακροατή, δεν είχε μπολιαστεί κατά το παρελθόν με κάποια συγκεκριμένα ακούσματα.

Αυτές λοιπόν οι μουσικές αναφορές σε διάφορους καλλιτέχνες που έχουν διαμορφώσει την μουσική μου προσωπικότητα βρίσκονται άφθονες σε όλο τον δίσκο και ενίοτε μάλιστα η παρουσία τους γίνεται με σκοπιμότητα ευδιακρίτως ως απότιση φόρου τιμής σε αυτούς. Ο Νίκος Πορτοκάλογλου π.χ. βρίσκεται στο "Η αγάπη με έφερε εδώ", όλη η σκηνή του glam hard rock της δεκαετίας του '80 βρίσκεται στο "Προς τη δόξα τραβά", οι Beatles βρίσκονται στο "Τότε που ήμασταν παιδιά", ο Tom Waits συναντάται στο "Τα πιο τρελά χρόνια του Ανέστη", το Ρεμπέτικο του Ξαρχάκου στο "Κάποτε θέλαμε να αλλάξουμε τον κόσμο", ο John Butler στο "Δεν είναι αργά ποτέ" κοκ.    

Παρόλα αυτά αν θα μπορούσα να αναφέρω 3 concept albums που αποτέλεσαν τα πρότυπα, τις βασικές επιρροές ούτως ώστε να καταλήξω στην ηχογράφηση ενός έργου σαν το "Ματωμένο Γαλάζιο", αυτά είναι τα Operation Mindcrime των Queensryche, το The Wall των Pink Floyd και το Frank's Wild Years του Tom Waits.

Ανομοιογενή ως μουσικά είδη όπως άλλωστε και οι μουσικές μου προτιμήσεις, αποτελούν μουσικά έργα που έχω αγαπήσει και που μου έχουν προσφέρει διαφώτιση σε διάφορα στάδια της ζωής μου, με συνέπεια να συγκαταλέγονται στη λίστα των μουσικών μου ευαγγελίων.

Και τα 3 άλμπουμ έχουν ένα κοινό γνώρισμα. Από άποψη σεναρίου ο πρωταγωνιστής κάθε ιστορίας δεν είναι ευτυχισμένος, βιώνει μία έλλειψη την οποία και θέλει να καλύψει. Αν και ο δρόμος που επιλέγει ο κάθε ένας προκειμένου να κατακτήσει την ευτυχία ή να βρει την ειρήνη με τον εαυτό του είναι διαφορετικός, ωστόσο και οι 3 ιστορίες έχουν μία (έστω και σχετική) ελπιδοφόρα κατάληξη, με τους πρωταγωνιστές  να οδηγούνται στην κάθαρση (χωρίς αυτό να συνεπάγεται επίτευξη του αρχικού τους στόχου, ήτοι της κατάκτησης της ευτυχίας έτσι όπως την οραματίζονταν στην αρχή του ταξιδιού τους).

Συγκεκριμένα, ο Nikki του Operation Mindcrime, είναι ένας παθιασμένος νέος που οργισμένος από την κοινωνική αδικία και την πολιτική υποκρισία θέλει να αλλάξει τον κόσμο. Στην πορεία καταλαβαίνει (και δυστυχώς μόνο όταν την έχει σκοτώσει) ότι αυτό που έψαχνε πραγματικά και έδινε νόημα στη ζωή του ήταν η αγάπη..

Από την άλλη, ο Pink του The Wall, είναι ένας πετυχημένος ροκ σταρ. Παρόλα αυτά η επιτυχία δεν του εξασφαλίζει την ευτυχία (πώς προσδιορίζεται άλλωστε η ευτυχία;). Αν και επιφανειακά έχει τα πάντα, εσωτερικά είναι μία ταλαιπωρημένη ψυχή που παλεύει να βρει τον εαυτό της.

Τέλος, ο Frank του Tom Waits, ήρωας με τον οποίο ταυτίζομαι περισσότερο και τον αντιμετωπίζω με μεγαλύτερη συμπάθεια και κατανόηση, είναι ένας απλός καθημερινός τύπος, κάτοικος μίας αναθεματισμένης επαρχιακής πόλης από την οποία ονειρεύεται να δραπετεύσει για να γίνει μεγάλος σταρ. Παρά το γεγονός ότι φεύγει από την γενέτειρά του, πολεμά, προσπαθεί, αγγίζει την επιτυχία έστω και για μία στιγμή, εν τέλει καταλήγει να χάσει τα πάντα και να είναι τόσο φτωχός που να μην μπορεί να επιστρέψει ούτε σπίτι του! Παρόλα αυτά όμως νιώθει δικαιωμένος γιατί τουλάχιστον προσπάθησε.

Αυτά είναι λίγα λόγια σχετικά με την πλοκή των 3 αυτών έργων προκειμένου να έχετε μία ιδέα όσοι δεν τα γνωρίζετε.

Κατά τα άλλα το σενάριο της δικής μου ιστορίας δεν έχει πολλά κοινά με τις παραπάνω, πέραν ίσως από το γεγονός ότι ο δικός μου ήρωας όπως και ο Nikki του Operation Mindcrime ξεκινά θετικά, ρομαντικά διακείμενος προς τη ζωή η οποία όμως στην πορεία τον δοκιμάζει και τον διαψεύδει. Η κάθαρση πάλι δεν επίκειται αλλά αιωρείται, δεδομένου ότι αφήνω στη θέληση του εκάστοτε ακροατή/θεατή/αναγνώστη το αν θα την αποδώσει ή όχι.

Πώς λοιπόν αυτά τα 3 άλμπουμ διαμόρφωσαν το "Ματωμένο Γαλάζιο";

Ας τα πάρουμε ένα-ένα...Βάλτε ένα ποτό και ετοιμαστείτε για ένα μουσικό ταξίδι!

Αν θέλετε να περάσετε τις διακοπές σας σε ένα μέρος που να συνδυάζει πανέμορφες και διαφορετικού είδους παραλίες (αμμώδεις, βραχώδεις, με βότσαλο), ορεινό-περιπατητικό τουρισμό, ιστορικό τουρισμό, γραφικά χωριουδάκια και φυσικά καλό φαΐ, τότε δεν έχετε παρά να διαλέξετε να πάτε στη Σάμο.

Ακούγεται σαν διαφήμιση αλλά όντως, το συγκεκριμένο νησί είναι φανταστικό και ξεπέρασε τις προσδοκίες μας.

Θα μου πείτε, σίγουρα υπάρχουν κι άλλα μέρη στην Ελλάδα που να συνδυάζουν όλα αυτά όπως π.χ η Κρήτη ή ακόμα και η Σαμοθράκη αλλά αφενός η πρώτη είναι ένα τεράστιο νησί που δεν μπορείς να το γυρίσεις όλο σε μια βδομάδα και αφετέρου η δεύτερη δεν ενδείκνυται στους λάτρεις των παραλιών...

Η Σάμος είναι ιδανική, με το μέγεθος του νησιού να είναι τόσο όσο χρειάζεται (αν ήταν λίγο πιο μικρή θα ήταν ακόμα καλύτερα).

Όπως συμβαίνει με όλους τους έρωτες, η απόφαση να περάσουμε τις καλοκαιρινές μας διακοπές εκεί προέκυψε απροσδόκητα...κατά λάθος θα έλεγα.

Καταρχάς διευκρινίζω ότι η βάση μας είναι η Θεσσαλονίκη και προκειμένου να εξοικονομήσουμε χρόνο θέλαμε να ταξιδέψουμε αεροπορικώς. Αρχικά λοιπόν ψάχναμε για Φούρνους (κάτι ήρεμο), όμως για να πας εκεί έπρεπε να πετάξεις Σάμο και έπειτα να βρεις κατάλληλες μέρες δρομολογίων του πλοίου μετ'επιστροφής για Φούρνους...οι ημερομηνίες δεν βόλευαν... Μετά κοιτάξαμε για Ικαρία...λίγο πολύ το ίδιο σενάριο κι εδώ αλλά τόσο το μέγεθος του νησιού, κάποιες απόψεις φίλων αλλά και φωτογραφίες που είδαμε δεν μας ενθουσίασαν τόσο πολύ... Μετά μας ήρθε η ιδέα της Πάτμου... Πολύ όμορφο νησί και επιβλητικό. Ωραία ιδέα! Όμως για να πας εκεί πάλι έπρεπε να μείνεις μία μέρα στη Σάμο... Ε λοιπόν αφού δεν μπορούσαμε να ξεφύγουμε από αυτό το νησί αποφασίσαμε να κάνουμε ένα πλάνο 2-3 ημερών σε αυτό και να αναζητήσουμε προτάσεις για παραλίες και αξιοθέατα στο διαδίκτυο.

Θα κάνω πάλι μία παρένθεση. Ας το ομολογήσουμε όλοι μας ότι όταν σκεφτόμαστε καλοκαιρινές διακοπές, τα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου δεν είναι η πρώτη εικόνα που μας έρχεται στο μυαλό... Χίος, Λέσβος, Σάμος, Σαμοθράκη, Ικαρία μας βγάζουν κάτι...ξενέρωτο... (εκτός από την Ικαρία και την Σαμοθράκη που έχουν δημιουργήσει σε συγκεκριμένο κύκλο ατόμων τον δικό τους μύθο). Θες από τη μία η απόφαση των ίδιων των κατοίκων και των διοικούντων αυτών των νησιών να αποστασιοποιηθούν από την προσέλκυση τουριστών, θες η απόστασή τους από την ηπειρωτική Ελλάδα, τα έχουν καταστήσει τελευταίες επιλογές των ταξιδιωτών, ιδίως σε οικονομικά δύσκολους καιρούς όπως αυτούς που διανύουμε.

Για να ξανάρθω λοιπόν εκεί που το άφησα, οι φωτογραφίες που βλέπαμε και τα άρθρα που διαβάζαμε για το νησί στο διαδίκτυο άρχισαν σταδιακά και με μεγάλη μας έκπληξη να μας εντυπωσιάζουν... Το νησί είχε τόσο όμορφα μέρη που εν τέλει αποφασίσαμε ότι άξιζε να μείνουμε μία ολόκληρη βδομάδα σε αυτό αναβάλλοντας την Πάτμο για μια άλλη φορά...

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Στο ψητό λοιπόν. Όσοι αποφασίσετε να ταξιδέψετε εκεί να ξέρετε ότι χρειάζεται αμάξι. Παρά το γεγονός ότι διαμείναμε στο Καρλόβασι, κατ'εμέ καλύτερο μέρος διαμονής προκειμένου να μετριάσεις τις αποστάσεις στις μετακινήσεις είναι το Κοκκάρι, αλλά επειδή είναι το πιο γραφικό παραθαλάσσιο μέρος, δύσκολα βρίσκεις καλό και προσιτό κατάλυμα.

Κατά τη διάρκεια της διαμονής μας επισκεφτήκαμε τα κάτωθι μέρη τα οποία και σας συνιστώ ανεπιφύλακτα για μία 7ημερη εκδρομή, η οποία ακόμα και για αυτό το χρονικό διάστημα δεν είναι αρκετή για να απολαύσεις με άνεση το νησί (θεωρώ ότι απαιτούνται τουλάχιστον 10 ημέρες):

Παραλίες:

- Λιβαδάκι : Τροπικού στυλ παραλία με δωρεάν κανό και πολύ οργανωμένο beach bar.

- Τσαμαδού : Κόλπος στη βόρεια πλευρά του νησιού. Παραλία με βότσαλο. Η αριστερή μεριά εξυπηρετεί αυτούς που κάνουν γυμνισμό ενώ στην δεξιά βρίσκεται ένα από τα καλύτερα μη δήθεν beach bars της Ελλάδας, ο Ναυαγός. 

-Ψιλή άμμος στη Μυκάλη: Οργανωμένη παραλία με χρυσή αμμουδιά, πολύ ρηχή θάλασσα και θέα την Τουρκία απέναντι...

- Ποτάμι: Από τις πιο γνωστές παραλίες λόγω του όμορφου ηλιοβασιλέματος που μπορεί κάποιος να απολαύσει από τον ιερό ναό του Αγίου Νικολάου που βρίσκεται στο ύψωμα δυτικά της και προσφέρει όμορφη θέα. Μεγάλη παραλία με βότσαλο και όμορφο beach bar, το γνωστό Hippy's.   

- Καλαδάκια: Κρυφό διαμάντι. Σχετικά δύσκολη πρόσβαση λόγω του απότομου κατηφορικού δρόμου αλλά το αποτέλεσμα αποζημιώνει. Κρυστάλλινα νερά, ηρεμία και μία υποθαλάσσια σπηλιά με τυρκουάζ νερά. 

https://www.youtube.com/watch?v=UYifcC5yqKo

- Μικρό και Μεγάλο Σεϊτάνι: Δυσπρόσιτες παραλίες αφού για να τις προσεγγίσει κανείς πρέπει να περπατήσει περίπου 30 λεπτά για το μικρό Σεϊτάνι και άλλη περίπου μία ώρα για το Μεγάλο. Οι παραλίες είναι στη βόρεια πλευρά οπότε λόγω του ότι είναι ευάλωτες σε κύματα θα πρέπει να προσέξετε τον καιρό γιατί θα είναι κρίμα να κάνετε μία πεζοπορική διαδρομή χωρίς να τις απολαύσετε. Το μονοπάτι είναι μοναδικό στο είδος του λόγω του ότι συνδυάζει τα στοιχεία μίας εύκολης ορεινής πεζοπορικής διαδρομής με θέα όμως θάλασσα. Το συνιστώ ανεπιφύλακτα στους λάτρεις της πεζοπορίας και μη.   

https://www.youtube.com/watch?v=herogDDSshg&t=6s

- Παραλία Πυθαγορείου: Μεγάλη παραλία με αμμουδιά που την προτιμήσαμε την τελευταία μέρα του ταξιδιού διότι αφενός είναι πολύ καθαρή και ωραία και αφετέρου διότι βρίσκεται δίπλα στο αεροδρόμιο.

- Κάμπος Μαραθόκαμπου: Μεγάλη ακτογραμμή στο νότιο τμήμα του νησιού. Άνετη πρόσβαση. Πολλά ήσυχα beach bars, καθαρά νερά αλλά δεν μπορώ να πω ότι ενθουσιάστηκα, ίσως γιατί πήγαμε απόγευμα και το βουνό από πίσω άπλωνε μία παράξενη σκιά...γενικά επειδή το νησί έχει βουνό 1400 μέτρων(!) όταν δύει ο ήλιος, σε αυτό το σημείο του νησιού νυχτώνει πιο γρήγορα...ναι...!!!   

Χωριά και κωμοπόλεις:

- Βαθύ: Γραφική πρωτεύουσα. Λόγω της ιταλικής κληρονομιάς αλλά και των Μικρασιατικών επιρροών συνδυάζει αρχιτεκτονικά στοιχεία που παραπέμπουν στο Ιόνιο αλλά και στην Μακεδονίτικη τεχνοτροπία. Η παρουσία των μεταναστών ήταν εμφανής και ο καταυλισμός που μένουν θύμιζε φαβέλες της Βραζιλίας... Προσωπικά πιστεύω ότι το κέντρο φιλοξενίας πρέπει να μετακινηθεί από αυτό το μέρος διότι ο πληθυσμός τους είναι τόσο μεγάλος που θέλοντας και μη δημιουργεί προβλήματα στον μικρό πληθυσμό αυτής της κωμόπολης...Για να σας το πω πιο απλά, ο γηγενής πληθυσμός της περιοχής κυμαίνεται στα 8000 άτομα και αυτήν την στιγμή σε διάφορες δομές φιλοξενίας διαμένουν άλλα 8000 άτομα...Σαν μία πόλη να επισκέφτηκε μία ήδη υπάρχουσα...

- Καρλόβασι: Ήρεμη κωμόπολη με 2 γραφικές πλατείες και συμπαθητικό λιμανάκι με νυχτερινά μαγαζιά. Στην πλατεία του Νέου Καρλοβασίου δε νοείται να μη φάτε στον Διόνυσο!

- Πυθαγόρειο: Γραφική κωμόπολη με όμορφο λιμανάκι. Στα Must η επίσκεψη στο Ευπαλίνειο Όρυγμα και στην Ιερά Μονή της Παναγίας Σπηλιανής.

- Κοκκάρι: Μέρος που θυμίζει γραφικό νησάκι του Αιγαίου. Τα μαγαζιά κατά μήκος της παραλίας είναι φανταστικά.

Πέραν όμως από τα παραπάνω η Σάμος είναι ένα καταπράσινο νησί με ένα βουνό (το όρος Κέρκης με υψόμετρο 1437μ) που αποτελεί το δεύτερο υψηλότερο σε νησί του Αιγαίου μετά το όρος Σάος στην Σαμοθράκη. Αυτό συν το γεγονός ότι έχει γίνει πολύ καλή δουλειά στην χάραξη των μονοπατιών το καθιστούν εν δυνάμει πόλο έλξης των εραστών της ορεινής πεζοπορίας. Αξίζει να διαφημιστεί για αυτό όπως συνέβη π.χ. στην Κάλυμνο για τα αναρριχητικά της πεδία. Απόδειξη των παραπάνω μια μικρή γεύση από τους καταρράκτες του Ποταμού!

https://www.youtube.com/watch?v=1oggJfcz0Kc

Γενικά, πολύ καλή πληροφόρηση για το νησί δίνει το site https://www.discovergreece.com/el/north-aegean-islands/samos

Ανακεφαλαιώνοντας, η Σάμος είναι ένα πραγματικό αναξιοποίητο διαμάντι του ελληνικού τουρισμού. Συνδυάζει βουνό και θάλασσα σε τέλεια αρμονία, γραφικά χωριά με μοναδική αρχιτεκτονική, ιδιαίτερα γλυκά κρασιά και βρίθει από πλούσια ιστορία. Η επίσκεψη στο Ευπαλίνειο όρυγμα ήταν εμπειρία ζωής! Έχω ταξιδέψει σε πολλά μέρη του κόσμου και είναι κρίμα που ένα τέτοιο επίτευγμα αρχαίας μηχανικής δεν έχει γίνει ευρέως γνωστό σε ολόκληρο τον κόσμο. Δεν ξέρω πραγματικά τι έχει να ζηλέψει αυτή η κατασκευή από έργα όπως π.χ. ο Παρθενώνας ή το Stonehedge... Μιλάμε ότι πριν από 2500 χρόνια άνθρωποι με εργαλεία της εποχής και με όπλο τα μαθηματικά ξεκίνησαν ένα έργο υδροδότησης 1χλμ, σκάβοντας 2 σήραγγες ξεκινώντας από διαφορετικά σημεία οι οποίες συναντήθηκαν στη μέση με αξιοθαύμαστη ακρίβεια!  

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CF%85%CF%80%CE%B1%CE%BB%CE%AF%CE%BD%CE%B5%CE%B9%CE%BF_%CF%8C%CF%81%CF%85%CE%B3%CE%BC%CE%B1

Η Σάμος μου απέδειξε το πόσο όμορφες γωνιές κρύβει η Ελλάδα. Μου χάρισε 7 ημέρες όμορφων διακοπών. Με έκανε να την αγαπήσω και να θέλω να την ξαναεπισκεφτώ. Με έκανε να αισθανθώ μικρός για ακόμα μία φορά μπροστά στο μεγαλείο των αρχαίων Ελλήνων, αυτών των ανθρώπων που διψούσαν για γνώση και ποιότητα ζωής. Αυτών των ανθρώπων όπως ο Ευπαλίνος και ο Πυθαγόρας ή ο Επίκουρος που ζώντας σε εκείνες τις συνθήκες δημιουργούσαν επιστήμη. Δημιούργησαν τον όρο της επιστήμης... Με έκανε να αισθανθώ το πόσο διαφορετικοί είναι αυτοί από εμάς...τους νεο-έλληνες... Η οικουμενική τους φλόγα  όμως καίει ακόμα, έχουμε το προνόμιο να την αισθανόμαστε ρε γαμώτο, μας περιτριγυρίζει και μας καλεί να τους μοιάσουμε...ώστε να αγγίξουμε και εμείς έστω για μία στιγμή την αιωνιότητα. 

Πώς μπορούν να χωρέσουν σε 53 λεπτά 6 χρόνια αφοσίωσης σε ένα μουσικό-εικαστικό-κινηματογραφικό καλλιτεχνικό έργο στο οποίο συμμετείχαν τουλάχιστον 30 άτομα! Πώς μπορεί να χωρέσει σε ένα φιλμ 53 λεπτών ένα κομμάτι της ζωής μου; Κι όμως, ο Αλέξανδρος Καντόρος καταφέρνει με το ροκ ντοκιμαντέρ του "Η αγάπη μας έφερε εδώ" να αποτυπώσει τις αγωνίες των καλλιτεχνών, τον όγκο της δουλειάς, τα όνειρα των εραστών της τέχνης και πάνω από όλα το πως η ανάγκη για δημιουργία λυτρώνει.

Το "Η αγάπη μας έφερε εδώ" είναι ένα μουσικό ντοκιμαντέρ-χρονικό που καταγράφει τις προσπάθειες μίας σύμπραξης Ελλήνων, (ερασιτεχνών ως επί τω πλείστον) καλλιτεχνών, που τους ενώνει η αγάπη για την μουσική, με σκοπό την δημιουργία ενός μουσικού θεματικού άλμπουμ και αποκαλύπτει την ύπαρξη μίας underground μουσικής σκηνής και κυριότερα πώς μεγάλα καλλιτεχνικά εγχειρήματα είναι εφικτό να πραγματοποιηθούν ακόμα και από καθημερινούς ανθρώπους.

Το μουσικό αυτό θεματικό άλμπουμ (concept album - μουσική ιστορία) 31 τραγουδιών με τον τίτλο "Ματωμένο Γαλάζιο" είναι πιθανόν το πρώτο στο είδος του με ελληνικό στίχο.

Για την δημιουργία του δαπανήθηκαν 5 χρόνια ηχογραφήσεων, 131 ώρες ηχογράφησης, 530 ώρες edit και σε αυτό συμμετείχαν τουλάχιστον 30 μουσικοί και 2 άνθρωποι στην παραγωγή και στο master (ο Simon Γεωργίου και ο Στράτος Αθανασίου).

Η πρωτοτυπία του είναι ότι κυκλοφορεί σε βιβλίο-κόμικ δίνοντας στον χρήστη (αναγνώστη) την δυνατότητα να κατεβάσει τα τραγούδια, καθιστώντας τον έτσι ταυτόχρονα και ακροατή.

Τα σπουδαία σκίτσα επιμελήθηκε ο Δημήτρης Παπαδής.

Τη σκηνοθεσία του ντοκιμαντέρ υπογράφει ο Αλέξανδρος Καντόρος και το σενάριο ο Ferruccelli.

Το ντοκιμαντέρ συμμετείχε στην παράλληλη Αγορά του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης 2019 και στο DocFest της Χαλκίδας το 2019.

Ως δημιουργοί είμαστε υπερήφανοι για αυτό που κατορθώσαμε, υπερήφανοι για το ότι η θέλησή μας στο να δημιουργήσουμε ένα τέτοιο πολυσχιδές καλλιτεχνικό έργο νίκησε οποιονδήποτε ενδοιασμό οικονομικής και καλλιτεχνικής αποτυχίας. Υπερήφανοι για το ότι εμείς, οι ανεξάρτητοι, ερασιτέχνες καλλιτέχνες, ονειρευτήκαμε, κουραστήκαμε και εν τέλει καταφέραμε να δημιουργήσουμε ένα έργο που θα "ζήλευαν" ακόμα και επαγγελματίες του είδους.

Θα χαρούμε πολύ να διαβάσουμε τα σχόλιά σας.

How can you fit in a film of 53 minutes 6 years of devotion and obsession for the making of a musical-visual artistic project for the making of which worked at least 30 people! How can a part of my life fit in a film of 53 minutes? Still, Alexandros Kantoros managed to do it in his documentary "Love brought us here" and capture the anguish of the artists, the volume of the project, the love of the lovers of the art ("amateurs") and foremost how the need of creation acts as a salvation of the soul.

"Love brought us here" is a musical rock documentary that chronicles the actions of a synergy of Greek, mostly amateur artists, united by their common love for music with purpose to creating a concept album, and reveals the existence of an underground music scene and most importantly that great artistic projects are possible to be made even by ordinary people amidst the crisis stricken Greece.

This concept album ("Bleeding Blue" if translated) consisting of 31 tracks is probably the first of its kind with Greek lyrics. It took 5 years to be made and for its creation were spent 131 hours of recording and 530 hours of editing. More than 30 musicians and non musicians participated in it and for its production and mastering worked 2 persons, Simon Georgiou and Stratos Athanasiou.

It is innovative because it is distributed as a comic book with a download sticker card from which the reader can download the songs and become instantly a listener.

The beautiful sketches were drawn by Dimitris Papadis.

Director is Alexandros Kantoros and the script was written by Ferruccelli.

The documentary participated in the Agora Market of the International Documentary Festival of Thessaloniki 2019 and on the DocFest of Halkida 2019.

Being its creators we are proud for what we made, proud that our will to create such a multilateral artistic project defeated every fear of financial and artistic failure. We are proud that us, the indie, amateur artists dreamed, struggled and finally managed to create an artistic project that even professionals would "envy".

We would be glad to accept your comments.

Κάποτε, μετά την επιστροφή μου από ένα ταξίδι, μία κοπέλα με είχε ρωτήσει τι είχα αποκομίσει από αυτό... Η ερώτηση τότε μου είχε φανεί σαν μία επιτηδευμένη εξυπνάδα που στόχευε περισσότερο στην εκμαίευση μίας σοφιστικέ απάντησης, άσχετα με το αν εκ των πραγμάτων δεν θεωρούσα και εξακολουθώ να μην θεωρώ ότι όλα τα ταξίδια δρουν ως διαδικασίες εσωτερικής ανακάλυψης ή γενικότερης απόκτησης σοφίας. Κάποια ταξίδια τα κάνουμε πολύ απλά για να χαλαρώσουμε ή για να διασκεδάσουμε... Και όπως άλλωστε μου έχει πει και ο κουρέας μου, δεν χρειάζεται να ταξιδεύεις για να γίνεις σοφότερος... άλλωστε ο Αριστοτέλης και ο Σωκράτης που ήταν και παραμένουν πασίγνωστοι φιλόσοφοι δεν ήταν ταξιδιάρηδες...

Παρόλα αυτά, επειδή με τον καιρό έχω μάθει στην ζωή μου να μην αναιρώ πράγματα που μπορεί εκ πρώτης όψεως να με ενοχλούν και να τα εξετάζω στην συνέχεια από μία ωφέλιμη απόσταση, πάντα μετά το πέρας ενός ταξιδιού θέτω αυτό το ερώτημα στον εαυτό μου ως ένα είδος κουίζ. Κάποιες φορές υπάρχει απάντηση, κάποιες φορές όχι.

Έχει περάσει λοιπόν πάνω από μία βδομάδα από την ημέρα που επέστρεψα από τον τελευταίο μου προορισμό, το Παρίσι, και αναλογίζομαι ότι παραδόξως και για μοναδική φορά τα τελευταία χρόνια έθεσα αυτό το ερώτημα στον εαυτό μου όχι μία αλλά πολλές φορές, και μάλιστα κατά την διάρκεια του ταξιδιού! Ήταν τα γεγονότα που συνέβησαν, είναι η ψυχική μου κατάστασή  αυτήν την περίοδο, είναι η περιρρέουσα ατμόσφαιρα με το μεταναστευτικό και τον κορονοϊό; Δεν ξέρω γιατί, αλλά το ταξίδι μου στο Παρίσι και στην Νορμανδία αποτέλεσε μία πηγή διαφώτισης και επιβεβαίωσης/υπενθύμισης ορισμένων παγιωμένων μου πεποιθήσεων.

Τι μου δίδαξε λοιπόν αυτό το ταξίδι στο Παρίσι και στη Νορμανδία; Πολλά πράγματα όπως το ότι:

1) Η τύχη καθορίζει τη ζωή μας σε ένα απίστευτα μεγάλο ποσοστό. Θα τολμούσα να πω ότι ίσως πάνω από το 60% των όσων συμβαίνουν στη ζωή μας οφείλονται σε τυχαία γεγονότα.

2) Μας συναρπάζει να διαβάζουμε και να ακούμε για ηρωικές πράξεις. Θα θέλαμε όμως να λαμβάναμε μέρος σε αυτές; Ειδικά αν γνωρίζαμε ότι αυτό θα σήμαινε τον θάνατό μας;

3) Η πλειονότητα των ανθρώπων δεν επιθυμεί να παιδευτεί, επιθυμεί απλά να περνάει καλά.

4) Καμία επανάσταση δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς να έχει προηγηθεί πρωτίστως μία πνευματική επανάσταση.

5) Ο πολιτισμός του δυτικού κόσμου οικοδομήθηκε στην εκμετάλλευση άλλων λαών...και αυτό είναι κάτι που δεν πρόκειται να αλλάξει ποτέ.

Ας τα πάρω όμως τα πράγματα από την αρχή.

Δίδαγμα 1ο - Η τύχη καθορίζει τη ζωή μας σε ένα απίστευτα μεγάλο ποσοστό

Πρώτη μέρα στο Παρίσι και ο φίλος που μας φιλοξενεί μας περιηγεί στα βασικά αξιοθέατα της πόλης: Αψίδα του Θριάμβου, Champs Elysees, Grand Palais, Petit Palais, Γέφυρα του Αλέξανδρου Γ, βόλτα κατά μήκους του Σηκουάνα, πύργος του Άιφελ, Τροκαντερό... κάποια στιγμή λοιπόν και ενώ επιστρέφαμε σπίτι, μας αναφέρει με έναν ουδέτερο, σχεδόν αδιάφορο τόνο στην φωνή του, λες και είναι κάτι φυσικό, ότι στον δρόμο που διασχίζουμε διαμένει ο Βαγγέλης..."Ποιός Βαγγέλης" τον ρωτάω; "Ο Παπαθανασίου"  αποκρίνεται. "Και πώς το ξέρεις εσύ τον ξαναρωτάω..." Έχω πάει στο σπίτι του" μου απαντά... Νοιώθω σοκ. Με πιάνει ρίγος! Άσχετα με το μουσικό και καλλιτεχνικό είδος που ακούω και πρεσβεύω, ο Βαγγέλης Παπαθανασίου είναι ένας καλλιτέχνης που τον έχω σαν Θεό. Κυριολεκτικά! Θυμάμαι τον εαυτό μου να ακούω το 666 των Aphrodites Child και να προσπαθώ να καταλάβω την ιστορία του έργου, τους στίχους των τραγουδιών, να αποδομήσω τη μουσική και μέσα σε όλα αυτά να φαντάζομαι...να φαντάζομαι αυτούς τους 4 Έλληνες μουσικούς που τόλμησαν, που ταξίδεψαν στο εξωτερικό με την ελπίδα να γράψουν και να παίξουν μουσική που θα ακουγόταν στα πέρατα της γης. Φανταζόμουν τον χαρακτήρα τους, το παικτικό τους στυλ, το τι κάνουν τώρα στη ζωή τους (με εξαίρεση τον θανόντα Ντέμη Ρούσο), πού βρίσκονται και σε ότι αφορά τον Βαγγέλη, δεν έβρισκα επαρκής πληροφορίες για το πού είναι, πού μένει, τι κάνει. Όλες οι πληροφορίες αφορούσαν αποκλειστικά την μουσική του...

Στο θέμα μας όμως...Ο φίλος μου είχε βρεθεί στο σπίτι του μεγάλου συνθέτη μέσω ενός κοινού γνωστού, Έλληνα στην καταγωγή ο οποίος πιστέψτε το ή όχι έτυχε να βρεθεί στον δρόμο μας...Απίστευτο; Τελικά ο κόσμος όντως είναι μικρός!!! Πιο πολύ απίστευτο όμως είναι το γεγονός ότι με τα πολλά και αφού καθίσαμε για ένα γρήγορο καφέ όπου τους βομβάρδισα με ερωτήσεις για το πώς είναι ο Βαγγέλης, πώς φέρεται, τι γράφει αυτήν την περίοδο και πώς είναι το σπίτι του, τον τηλεφώνησαν και τον ρώτησαν αν θα είχε πρόβλημα να περάσουμε για μία βόλτα "Είναι και κάτι φίλοι από Ελλάδα" του είπαν... Και αυτός δέχτηκε... Έτσι απλά...

Θα μπορούσα να γράψω πολλές αράδες για το τι επακολούθησε αλλά αφενός αυτό θα αποτελούσε μία ιστορία από μόνη της και αφετέρου θα ήθελα να σεβαστώ την ιδιωτικότητα της συνάντησης.

Θα περιοριστώ λοιπόν στις εντυπώσεις αυτής της συνάντησης και το τι μου δίδαξε. Μετά από πολύ καιρό αισθάνθηκα άγχος και δέος ενώπιον ενός ανθρώπου και αυτό γιατί απέναντί μου είχα μία ιδιοφυή αλλά συγχρόνως τόσο ταπεινή προσωπικότητα που περιβαλλόταν από μία αύρα παρόμοια με αυτήν ενός πνευματικού. Για μένα η συνάντηση και η συνομιλία με τον Βαγγέλη Παπαθανασίου ήταν μία επιφοίτηση. Οι απόψεις του για την Ελλάδα, για την Ελληνική μουσική, το μοναδικό καλλιτεχνικό χαώδες ντεκόρ του σπιτιού του, οι πίνακές που φιλοτέχνησε, οι ιστορίες του για τα χρόνια με τους Aphrodites Child, οι απόψεις του για την μουσική βιομηχανία, οι ιστορίες για το πώς ηχογραφήθηκαν ή εμπνεύστηκαν κάποιες συνθέσεις όπως τα Drums of Gaugamela, η ακρόαση ενός ανέκδοτου κομματιού του, οι ερωτήσεις του για την δική μου μουσική (!), η προτροπή του στην Βάνα (την σύντροφό μου) να παίξει πιάνο και τέλος η πρόσκλησή του να μείνουμε για δείπνο...τι να πω!  Άτομα της ελληνικής showbiz ή της ελληνικής επιχειρηματικής κοινότητας που έχουν πετύχει πολύ λιγότερα από αυτόν συνήθως χαρακτηρίζονται από μία υπεροψία. Αυτός αντίθετα ήταν τόσο ζεστός, τόσο φιλικός, τόσο Άνθρωπος...  Όπως έλεγε και ο Anthony Hopkins στην ταινία "Αλέξανδρος"  έχω γνωρίσει πολλούς ανθρώπους αλλά μόνο έναν Κολοσσό!

Κάποια στιγμή στην συζήτησή μας, όταν του είπα ότι τόσα χρόνια προσπαθώ αλλά δεν έχω καταφέρει την επιτυχία που αποζητώ μου είπε ότι με τους Aphrodites Child έγιναν γνωστοί κατά τύχη, τα δύσκολα ήρθαν μετά. "Η διατήρηση των κεκτημένων και η προσπάθεια να μείνεις στην κορυφή είναι το δύσκολο κομμάτι. Μην στεναχωριέσαι, κάνε αυτό που σου αρέσει και μην κάνεις συμβιβασμούς" μου είπε και αυτό λοιπόν κρατώ.

Η τύχη λοιπόν φίλοι και φίλες...η τύχη είναι βασικό κομμάτι στην ζωή. Αν δεν αποφάσιζα να επισκεφτώ τον φίλο μου στην Γαλλία την προκειμένη στιγμή, αν δεν μας έβγαζε ο δρόμος σε εκείνο το σημείο του Παρισιού και αν δεν συναντούσαμε τον γνωστό του Βαγγέλη σε εκείνο το μέρος, το δείπνο με τον Βαγγέλη δεν θα είχε συμβεί ποτέ...

https://www.youtube.com/watch?v=hRRrcornawE

Δίδαγμα 2ο - Οι περισσότεροι δεν θα προτιμούσαμε να ήμασταν ήρωες

Τρίτη μέρα στην Γαλλία και με το αμάξι σταματάμε στο χωριό Colleville Sul Mer της Νορμανδίας για να επισκεφτούμε το μουσείο Overlord. Είναι αφιερωμένο στα γεγονότα του 2ου παγκοσμίου πολέμου που σχετίζονται με την Γαλλία με αποκορύφωμα όσα μεσολάβησαν και οδήγησαν στην θρυλική απόβαση. Το μουσείο, αν και μικρό, αποτελεί ένα θησαυρό γνώσης. Εικόνες, σχεδιαγράμματα, άρματα, αποκόμματα εφημερίδων, όπλα, στολές και ότι άλλο μπορεί να βάλει ο νους σας είναι ταξινομημένα με τέτοιον τρόπο που εξιστορούν τα όσα συνέβησαν με χρονολογική σειρά (μέχρι και κατάλογος πλοίων που έλαβαν μέρος στην απόβαση...μεταξύ των οποίων και 2 ελληνικά!). Το πιο συγκινητικό όμως μέρος ήταν ο τελικός θάλαμος με τις προσωπικές ιστορίες κάποιων πρωταγωνιστών. Ιστορίες ηρώων που πολέμησαν για την ελευθερία. Τότε ήταν αμούστακα, μεγάλα παιδιά. Δεν ήξεραν ότι ήταν ήρωες και θα προτιμούσαν να μην βρίσκονταν σε εκείνη την θέση. Κάποιοι συμπολεμιστές τους που βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή απόβασης  γνώριζαν ότι θα πεθάνουν. Οι Γερμανοί (τους παραδέχομαι σε αυτό) αν και λιγότεροι είχαν ετοιμάσει τρομερά οχυρωματικά έργα κατά μήκος των ακτών... Πώς είναι λοιπόν να γνωρίζεις ότι όντας στην πρώτη γραμμή οι πιθανότητες να πεθάνεις είναι σχεδόν βέβαιες;... Τρομερό συναίσθημα ε;... Το υποτιμούμε. Ζούμε στον δεδομένο μας κόσμο. Στην δεδομένη μας ελευθερία...και απολαμβάνουμε αυτές τις ιστορίες...

Έπειτα, η επίσκεψη στο Αμερικάνικο νεκροταφείο και στο μνημείο της Ομάχα...  Η παραλία παρέμενε εκεί...κάποιοι έκαναν βόλτα με κάτι άλογα και κάποιοι άλλοι έκαναν land sailing (σπορ όπου βρίσκεσαι σε ένα μικρό σκαφάκι που μετακινείται στην άμμο με ρόδες και με την δύναμη του ανέμου...). Ένας τσιμεντένιος γερμανικός προμαχώνας έστεκε ακόμα αγέρωχος...Τα κοίταξα όλα αυτά και προσπάθησα να φανταστώ... Εν τέλει ξαναμπήκα στο αμάξι σχεδόν απογοητευμένος. Αναλογίστηκα ότι ο χρόνος έσβησε όσα συνέβηκαν σε εκείνη την παραλία...Ο χρόνος σβήνει τα πάντα. Για αυτό το χρέος μας είναι να κρατάμε ζωντανές τις μνήμες...Είναι ο ελάχιστος σεβασμός μας προς τους νεκρούς.

https://www.youtube.com/watch?v=jgI5HQoZa9c

Δίδαγμα 3ο - Μας ενδιαφέρει μόνο ο μικρόκοσμός μας και απλά να περνάμε καλά.

Τελευταία μέρα και βρισκόμαστε στην Disneyland.  Πανικός. Χαμός από κόσμο. Όλη την ημέρα την περάσαμε εκεί. Δεν λέω, είχε πλάκα αλλά οφείλω να πω ότι επειδή είχα (πάλι) την τύχη να την επισκεφτώ όταν ήμουν γυμνασιόπαιδο, κρατούσα στο νου μου αναμνήσεις εκείνης της παιδικής/εφηβικής αθωότητας. Τώρα ένιωσα ότι ήμουν πολύ μεγάλος για αυτά...  Τι μου έμαθε όμως αυτή η επίσκεψη; Ο απλός κόσμος προτίθεται να πληρώσει 88 ευρώ για να πάει στην Disneyland από το να πληρώσει ένα χαμηλότερο εισιτήριο για ένα μουσείο τέχνης... Τέχνη το ένα, τέχνη και το άλλο θα μου πείτε... Η mainstream art και η τέχνη που σχετίζεται με τα παιδιά όμως βασιλεύει... και οι περισσότεροι προτιμούν το εύκολο από το αυτό που σε κάνει να σκεφτείς...

https://www.youtube.com/watch?v=qgz6jFxMpyk

Δίδαγμα 4ο - Τα μεγάλα έθνη χτίστηκαν στα θεμέλια της γνώσης, της επιστήμης, των τεχνών και της δύναμης και είναι μεγάλα γιατί δεν ξεχνούν

Βρίσκομαι στο Πάνθεον, στην περιοχή Καρτιέ Λατέν. Το κόστος εισόδου σε αυτήν την εκκλησία-μαυσωλείο είναι 11,5 ευρώ. Μην πάει όμως ο νους σας ότι θα επισκεφτείτε έναν τυπικό ναό ή έναν μεγαλοπρεπή θρησκευτικό ναό. Εισέρχεστε στο ναό της Δημοκρατίας, σε ένα κτίσμα αφιερωμένο σε όλους τους επιφανείς Γάλλους που τίμησαν την πατρίδα τους. Ίσως όλη η Γαλλική κουλτούρα, νοοτροπία, περηφάνια και μεγαλοπρέπεια στεγάζονται εκεί μέσα. Η ιστορία του Σεντ Ντενί και της Αγίας Ζενεβιέβης (πολιούχων του Παρισίου) μπλέκει με την βάπτιση του βασιλιά Κλόβις (πρώτου Φράγκου βασιλιά της περιοχής που ονομάζεται σήμερα Γαλλία), με το φημισμένο εκκρεμές του Φουκώ και με αγάλματα που υμνούν τη νεότερη Γαλλική Επανάσταση ή που αναπαριστούν την φιλοσοφία, τη λογική και τη μουσική! Η θρησκευτική ευλάβεια μπλέκει αρμονικά με τον σεβασμό στις αξίες της επιστήμης, της λογικής, της δημοκρατίας και της ανδρείας.

Σε αυτόν τον ναό οι Γάλλοι αποθέτουν τους επιφανείς άνδρες του Έθνους. Κατεβαίνω στις υπόγειες στοές όπου βρίσκεται το μαυσωλείο... Βολταίρος, Ρουσώ, Αλέξανδρος Δουμάς, Αλμπέρ Καμύ, Μονέ, Βικτώρ Ουγκό, Μαρί Κιουρί, Λουίς Μπρέιγ, Μιραμπό, Λεόν Γκαμπέτα... Βλέπω όλα αυτά τα ονόματα και καταλαβαίνω ότι τα μεγάλα έθνη δεν είναι μεγάλα λόγω μόνο των όπλων και της ισχύς τους... Σε εκείνες τις κρύπτες δεν κείτονται πτώματα. Κείτονται πνεύματα στρατιωτικών, πολιτικών, καλλιτεχνών και επιστημόνων. Και τα πνεύματα ζουν για πάντα... Ευτυχώς είμαι γεννημένος σε έναν τόπο που φημίζεται για όλα αυτά. Γέννησε την επιστήμη, την τέχνη, την πολιτική... Δυστυχώς όμως, ζω σε μία χώρα που δεν τιμά τους ευεργέτες της όπως θα έπρεπε γιατί δεν έχει μνήμη, γιατί ξεχνά... Το αντικρίζω άλλωστε καθημερινά σε γραμμένα, βεβηλωμένα αγάλματα της πόλης μου...

https://www.youtube.com/watch?v=BKQjd9lK2ao

Δίδαγμα 5ο - Τα μεγάλα έθνη χτίστηκαν σε βάρος άλλων μικρότερων. Το μεγάλο ψάρι πάντα θα τρώει το μικρό... Είναι νόμος της φύσης

Βγαίνω από το Πάνθεον, κάνω βόλτα στην πόλη και αντικρίζω άτομα διαφόρων εθνικοτήτων. Μετανάστες από όλον τον κόσμο. Μετά διαβάζω για όσα συμβαίνουν σε εμάς, στα σύνορα. Δεν τους θέλουμε. Είναι βρώμικοι. Μιάσματα. Γιατί θέλουν να χαλάσουν την ηρεμία μας; Από την άλλη όμως και αν έρθουν που θα δουλέψουν; Πού θα ζήσουν; Ποιό το νόημα των συνόρων αν οποιοσδήποτε απλά τα διασχίζει... Γιατί να προκαλείς πολέμους και να σπαταλάς πόρους υποδεχόμενος πρόσφυγες όταν μπορείς να βοηθήσεις  να αναπτυχθούν τα κράτη από τα οποία προέρχονται;

Η απάντηση κρύβεται στο γεγονός ότι όλες οι μεγάλες αυτοκρατορίες και τα μεγάλα έθνη από αρχαιοτάτων χρόνων οικοδομήθηκαν στην εκμετάλλευση. Πάντα θα υπάρχουν εκμεταλλευτές και δούλοι, δυνατοί και αδύναμοι, πλούσιοι και φτωχοί, τυχεροί και καημένοι. Πάντα θα υπάρχουν αυτοί που μένουν στην μία μεριά των συνόρων και αυτοί που βρίσκονται στην άλλη...μέχρι τα σύνορα να αλλάξουν... Ζούμε σε έναν σκληρό κόσμο και όπως έγραψα στην αρχή...αν έχεις τύχη διάβαινε...Άλλωστε, ακόμα και η γέννησή μας είναι ένα τυχαίο γεγονός. Άλλος γεννιέται στο Αφγανιστάν και στην Συρία, και άλλος στο Παρίσι ή στην Αθήνα...

Σε όσους αντέξατε και διαβάσατε αυτό το άρθρο, σας ευχαριστώ πολύ και να προσπαθείτε όσο μπορείτε να μαθαίνετε κάτι από τα ταξίδια σας...

https://www.youtube.com/watch?v=WYeDsa4Tw0c

Μεγάλη χαρά και τιμή το να συμμετέχω με τον καλλιτεχνικό συνοδοιπόρο, σκηνοθέτη και φίλο μου Αλέξανδρο Καντόρο στο 13ο Φεστιβάλ Ελληνικού Ντοκιμαντέρ στην Χαλκίδα με την ταινία "Η αγάπη μας έφερε εδώ" που καταγράφει όλα τα στάδια δημιουργίας του μουσικού άλμπουμ "Ματωμένο Γαλάζιο" και αποδεικνύει πως μεγάλα καλλιτεχνικά επιτεύγματα είναι εφικτό να δημιουργηθούν στην Ελλάδα του σήμερα ακόμα και από ερασιτέχνες, καθημερινούς ανθρώπους.

Πρόκειται για ένα ντοκιμαντέρ που γύρισε σχεδόν μόνος του ο Αλέξανδρος αφού σκηνοθέτησε, ανέλαβε τη λήψη ήχου, την φωτογραφία και μέρος του μοντάζ (με το οποίο ασχολήθηκε επίσης η Δήμητρα Δημητρίου και επικουρικά εγώ). Τα τραγούδια και η μουσική φυσικά είναι δικά μου όπως αυτά ακούγονται στο μουσικό άλμπουμ "Ματωμένο Γαλάζιο" ενώ δικό μου είναι και το σενάριο.

Η συμμετοχή σε αυτό το φεστιβάλ δεν είναι παρά μία δικαίωση των πολυετών κόπων μας για την δημιουργία μίας ταινίας που αποτελεί ύμνο στην ανάγκη των απλών ανθρώπων να δημιουργήσουν τέχνη με επαγγελματική νοοτροπία. Δεν θα ξεχάσω τις συνεντεύξεις, τις βόλτες στην πόλη με τους μουσικούς, το ταξίδι στις Σέρρες, τις άπειρες ώρες μοντάζ μετά την δουλειά, το άγχος για να τελειώσει και να την στείλουμε στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, τα μεταφερόμενα στικάκια με αρχεία από το σπίτι μου στο σπίτι της Δήμητρας και στο σπίτι του Αλέξανδρου...

• 

• 

• 

• 

Το ταξίδι συνεχίζεται (όπως το αναφέρω άλλωστε και σε κάποιο σημείο της ταινίας)...μία ακόμα στάση αποτελεί παρελθόν. Το καλλιτεχνικό έργο που λέγεται "Ματωμένο Γαλάζιο" και αποτελείται από 4 κομμάτια, το μουσικό άλμπουμ, το κόμικ, το κινηματογραφικό ντοκιμαντέρ και τις παραστατικές τέχνες έπεται να ολοκληρωθεί μέσα στο 2020 με τις μουσικοθεατρικές παραστάσεις... Επόμενη στάση λοιπόν, το πάλκο του θεάτρου...τα λέμε εκεί...

https://www.youtube.com/watch?v=9dgr5nIdt5Q&t=12s

https://www.youtube.com/watch?v=ascORdltbzQ&t=4s

Σε μία συνέντευξή του ο Κώστας Μακεδόνας ρωτήθηκε για το αν η μουσική βιομηχανία, θα καταφέρει να βγει αλώβητη από την κρίση και αυτός με την σειρά του απάντησε "για ποια μουσική βιομηχανία μιλάμε στην Ελλάδα;" 

H απάντηση του μου δίνει μία ωραία πάσα για να "διερευνήσω" επιδερμικά και όχι σε ακαδημαϊκό επίπεδο (αν και θα το ήθελα πολύ) την κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα σε ότι αφορά τον χώρο της μουσικής.

https://www.alfavita.gr/koinonia/192650_kostas-makedonas-i-paideia-paizei-ton-simantikotero-rolo

Απαραίτητη προϋπόθεση καταρχάς κρίνεται η διευκρίνηση του όρου "Μουσική Βιομηχανία".

Η μουσική βιομηχανία ως όρος λοιπόν περιλαμβάνει το σύνολο των δραστηριοτήτων που σχετίζονται με το αντικείμενο της μουσικής ως προϊόντος και μέσω των οποίων δημιουργείται εισόδημα. Δάσκαλοι μουσικής, οργανοποιοί, ηχολήπτες, τραγουδιστές, μουσικοί, παραγωγοί, διοργανωτές συναυλιών και δισκογραφικές εταιρίες αποτελούν μερικά χαρακτηριστικά τέτοια παραδείγματα.

Το αν υπάρχει λοιπόν μουσική βιομηχανία στην Ελλάδα είναι εύκολο θεωρητικά να καθοριστεί αν γνωρίζουμε το μέγεθος του εισοδήματος που παράγεται από αυτές τις δραστηριότητες που το διαμορφώνουν και τη συμβολή τους στο ΑΕΠ της χώρας μας.

Η μέτρηση ενός τέτοιου μεγέθους ωστόσο δεν είναι εύκολη ακόμα και για χώρες όπως οι ΗΠΑ και η Αγγλία που αποδεδειγμένα διαθέτουν μουσική βιομηχανία και η αιτία για αυτό εδράζεται στο γεγονός ότι ο εταιρίες που δραστηριοποιούνται στον χώρο της μουσικής εμπλέκονται και σε άλλα παρεμφερή αντικείμενα τεχνών με συνέπεια τα ΚΑΔ (όπως τα ονομάζουμε στην Ελλάδα) να αλληλοσυνδέονται  μεταξύ τους, δυσχεραίνοντας έτσι τον προσδιορισμό του εισοδήματος που πηγάζει αποκλειστικά από τη μουσική.

Όπως και να έχει θα θέσω 2 παραδείγματα για την κατανόησή σας. Στην μελέτη της  Recording Industry Association of America (RIAA) που δημοσιεύτηκε τον Απρίλιο του 2018 στο διαδίκτυο, καθορίζονται στην σελίδα 11 τα ΚΑΔ (δραστηριότητες) που λαμβάνονται υπόψη ως αυτές που διαμορφώνουν το παραγόμενο προϊόν της μουσικής και βάσει αυτών εξάγονται περιληπτικά τα εξής συμπεράσματα της σελίδας 19: Το προϊόν που παρήχθη από μουσική το 2015 ανήλθε σε $133δις ενώ η συμβολή του στο ΑΕΠ της χώρας διαμορφώθηκε μόλις σε 0,7%. Άσχετα δηλαδή με τα μεγάλα μεγέθη (παραγόμενο προϊόν $133δις, τριετής ανάπτυξη 37% της βιομηχανίας την περίοδο 2012 – 2015 από $97 δις σε $133δις, 1,9εκ απασχολούμενοι στον κλάδο) καταλαβαίνετε ότι η μουσική βιομηχανία σαν κλάδος, ακόμα και στις ΗΠΑ, την μητέρα της show business, είναι σε σχέση με το σύνολο της οικονομίας ένας αμελητέος κλάδος.

http://www.riaa.com/wp-content/uploads/2018/04/US-Music-Industries-Jobs-Benefits-Siwek-Economists-Inc-April-2018-1-2.pdf

Άλλο παράδειγμα: Η αγορά του Ηνωμένου Βασιλείου. Σύμφωνα με το άρθρο του musicweek που κυκλοφόρησε την 20/9/2017 παρατίθενται κάποια δεδομένα σχετικά με την συμβολή του "πυρήνα" (άμεσα σχετιζόμενα επαγγέλματα) της μουσικής βιομηχανίας στο σύνολο της οικονομίας. Εδώ ο εθνικός λογαριασμός που χρησιμοποιείται είναι αυτός της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας (GVA). Η ακαθάριστη προστιθέμενη αξία αναφέρεται στην αξία που γεννιέται από μία δραστηριότητα μείον το κόστος που χρειάστηκε για να παραχθεί. Εν προκειμένω σε ότι αφορά την οικονομία του Η.Β. για το έτος 2016: Η ακαθάριστη αξία της μουσικής βιομηχανίας ανήλθε σε £4.4δις (+6% σε σχέση με το 2015), οι εξαγωγές της σε £2.5δις (+13% σε σχέση με το 2015) ενώ ο αριθμός των εργαζομένων σε 142,χιλ (+19% σε σχέση με το 2015). Δεδομένου ότι το ΑΕΠ του Η.Β. το 2016 ανερχόταν σε £1.96τρις μπορείτε να καταλάβετε και σε αυτήν την περίπτωση ότι η συμβολή της μουσικής βιομηχανίας αν και σημαντική, συμβάλει ελάχιστα (πέριξ του 0,2%) στο συνολικό παραγόμενο προϊόν.

https://www.musicweek.com/labels/read/new-industry-figures-reveal-surge-in-live-and-recorded-music-jobs-and-exports-to-deliver-4-4bn-boost-to-uk-economy/069850

Παραθέτω επίσης και μία έκθεση του Economic Contribution of the core UK Music Industry για το 2012 που αναφέρεται στην συμβολή του πυρήνα (πάλι) της μουσικής στο σύνολο της οικονομίας.  

https://www.ukmusic.org/news/true-value-of-music-industry-to-uk-economy-revealed

https://www.ukmusic.org/assets/general/Summary_Document_-_The_Economic_Contribution_of_the_Core_UK_Music_Industry.pdf

Όλες οι ανωτέρω περιπτώσεις περιγράφουν έναν κλάδο που αναπτύσσεται, δημιουργεί εισόδημα και θέσεις εργασίας επιβεβαιώνοντας το γεγονός ότι η μουσική βιομηχανία ανθεί, αν και παρά ταύτα (ακόμα και σε αυτές τις οικονομίες που εξετάσαμε) ο κλάδος δεν είναι ικανός να συμβάλει καθοριστικά στο τελικό ακαθάριστο εισόδημα των πολιτών.

Πάμε τώρα στην περίπτωση της Ελλάδας...

Αν σε χώρες με μετρήσιμα μεγέθη είναι δύσκολο να αξιολογηθεί η συμβολή της μουσικής στο σύνολο της οικονομίας, φανταστείτε πόσο δύσκολο είναι να πραγματοποιηθεί κάτι τέτοιο στην χώρα μας όπου αφενός στον εξεταζόμενο χώρο η μαύρη οικονομία βασιλεύει (νυχτερινά κέντρα ή και χώροι παραγωγής μουσικής που δεν κόβουν αποδείξεις, αυτοσχέδιες συναυλίες, αδήλωτη εργασία κλπ) και αφετέρου σαν χώρα αδυνατούμε (τουλάχιστον έτσι αποδείξαμε στο παρελθόν) εγγενώς να παράγουμε αξιόπιστα μετρήσιμα μεγέθη (βλ. Greek statistics).  

Θεωρητικά, η αξία του προϊόντος του κλάδου της μουσικής στην Ελλάδα θα μπορούσε να προσδιοριστεί ακριβώς με την ίδια μεθοδολογία που περιγράφηκε στις ανωτέρω περιπτώσεις των ΗΠΑ και Η.Β. Από την στιγμή όμως που η παρεχόμενη από τα ΚΑΔ πληροφόρηση θα είναι σίγουρα στρεβλή δεν μπορεί κάτι τέτοιο να διεξαχθεί αξιόπιστα εκ των πραγμάτων. Σε θεωρητικό όμως επίπεδο θα το επιχειρήσω, περισσότερο σαν τροφή για σκέψη (όπως λένε και οι Άγγλοι).

Αναφέρω 5 ενδεικτικές περιπτώσεις όπου η μουσική δημιουργεί εισόδημα, και οι οποίες θα μπορούσαν να εξεταστούν για την εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με την ελληνική μουσική "βιομηχανία":

1. Έσοδα καλλιτεχνών από συναυλίες και δικαιώματα

2. Έσοδα δισκογραφικών π.χ. από πωλήσεις δίσκων και streaming (αν και τώρα οι δισκογραφικές ασχολούνται με όλα τα επίπεδα δραστηριότητας ενός καλλιτέχνη - 360 music deals)

3. Έσοδα νυχτερινών μαγαζιών

4. Έσοδα εταιριών που διοργανώνουν Live events

5. Έσοδα εμπλεκόμενων στην δημιουργία μουσικής (παραγωγοί, στούντιο, ηχολήπτες).

Έσοδα καλλιτεχνών από συναυλίες και δικαιώματα

Σχετικά με την πρώτη περίπτωση, και συγκεκριμένα όσον αφορά τα έσοδα των καλλιτεχνών από συναυλίες, εφόσον δεν έχω πρόσβαση σε αξιόπιστη πληροφόρηση δεν θα ήθελα να επεκταθώ. Σίγουρο είναι ότι μέχρι τον 1/2019 οπότε και μειώθηκε ο ΦΠΑ συναυλιών σε 6% από 24% οι διοργανώσεις αποτελούσαν μία επένδυση με ρίσκο. Όπως αναφέρει και το άρθρο του europavox με στοιχεία Απριλίου 2017, σχεδόν το 80% ενός εισιτηρίου ήταν χαμένο σε φόρους και εισφορές προτού καν ξεκινήσει η συναυλία.   

https://www.europavox.com/news/market-report-greece/

Σχετικά με τα έσοδα των καλλιτεχνών από δικαιώματα, εδώ μπορώ να μιλήσω με σιγουριά εφόσον διατίθενται στοιχεία. Η κατάσταση σε αυτόν τον τομέα στην Ελλάδα είναι ΤΡΑ-ΓΙ-ΚΗ. Καταρχάς επί ετών βασίλευε σε αυτόν τον τομέα η ΑΕΠΙ της οποίας η άδεια ανακλήθηκε τον 5/2018 κατόπιν οικονομικών ελέγχων από τους οποίους προέκυψε μεταξύ άλλων ότι πνευματικά δικαιώματα της τάξης των 42 εκ. ευρώ δεν διανεμήθηκαν στους δικαιούχους, ότι παρακρατούνταν προμήθειες σε αδελφές εταιρείες και οργανισμούς του εξωτερικού, ότι μέλη του ΔΣ αμείβονταν με υπέρογκα ποσά κλπ.

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%95%CE%A0%CE%99

https://www.cnn.gr/news/ellada/story/130110/oristiko-loyketo-stin-aepi

Επειδή όμως οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους θα παραθέσω τα εξής νούμερα για να καταλάβετε την οικτρή κατάσταση στον τομέα των δικαιωμάτων στην Ελλάδα. Το 2016 η ΑΕΠΙ διένειμε €27,8εκ. Το 2018 και αφότου αυτός ο οργανισμός έκλεισε και τα καθήκοντά του αναλήφθηκαν από την ΕΥΕΔ τον 9/2018 (πάλι κατόπιν διαμαχών μεταξύ Ελλήνων δημιουργών που είχαν αντιπαρατεθεί σε αντίπαλα στρατόπεδα) διανεμήθηκαν δικαιώματα αξίας € 1.88εκ (επαναλαμβάνω ότι αυτά τα χρήματα αφορούσαν εισπράξεις από τον 9/2018 και μετά).

Τέλος τα δικαιώματα που διανεμήθηκαν το καλοκαίρι του 2019 στους δημιουργούς και αφορούσαν εισπράξεις μεταξύ 6/9/2018-31/5/2019 ανήλθαν μόλις σε € 4.37εκ! Αν σε αυτό λάβετε υπόψη ότι τα μέλη της ΕΥΕΔ αριθμούν πέριξ των 19-20χιλ. κάντε τα μαθηματικά για το τι ποσό θα μπορούσε θεωρητικά να αναλογεί στον καθένα...

http://www.eyed.gr/sites/default/files/Transparency%20Report%202018.pdf

http://www.eyed.gr/el

Έσοδα δισκογραφικών π.χ. από πωλήσεις δίσκων και streaming (αν και τώρα οι δισκογραφικές ασχολούνται με όλα τα επίπεδα δραστηριότητας ενός καλλιτέχνη - 360 music deals)

Σχετικά με τα έσοδα των δισκογραφικών παραθέτω ενδεικτικά στοιχεία από 5 πολύ γνωστές και ίσως τις κυριότερες δισκογραφικές της Ελλάδας. Ολοκληρωμένα στοιχεία είναι φυσικά διαθέσιμα μόνο για το έτος 2016. Τα δεδομένα λήφθηκαν από τις επίσημες οικονομικές καταστάσεις των εταιριών όπως αυτές δημοσιεύονται στο εθνικό τυπογραφείο και στην κεντρική ένωση επιμελητηρίων Ελλάδος www.businessregistry.gr

Από ενδιαφέρον επίσης καταγράφω και την καθαρή θέση των εταιριών αφού ως μέγεθος αποτυπώνει το σύνολο των χρημάτων που έχουν επενδυθεί στην επιχείρηση κατά την έναρξη της συν τυχόν παρακρατηθέντα κέρδη κατά τη διάρκεια λειτουργίας της. Θα διαπιστώσετε ότι τόσο η Heaven όσο και η Warner εμφανίζουν αρνητική θέση για τα έτη 2017-2016 και 2018 αντίστοιχα. Με απλά ελληνικά αυτό σημαίνει ότι τα κεφάλαια που έχουν επενδύσει αυτές οι εταιρίες όχι μόνο έχουν χαθεί αλλά υφίστανται και ζημιές ή αλλιώς χρέη προς πιστωτές...με ότι αυτό συνεπάγεται. Δεν θα μπω σε λεπτομέρειες...απλά θα αναφέρω ενδεικτικά ότι σύμφωνα με το νόμο 3190/1955, η μείωση των ιδίων κεφαλαίων σε ΑΕ ή ΕΠΕ λόγω λογιστικών ζημιών δεν μπορεί να είναι κάτω από το όριο του 50% του εταιρικού κεφαλαίου. Στην περίπτωση αυτή ο διαχειριστής υποχρεούται από το άρθρο 45 να συγκαλέσει την συνέλευση των εταίρων για να αποφασίσει την διάλυση της ή την μείωση του εταιρικού κεφαλαίου (με αντίστοιχη απόσβεση ζημιάς) μέχρι το κατώτατο όριο αυτού. Διαφορετικά κάθε ενδιαφερόμενος μπορεί να ζητήσει από το δικαστήριο τη διάλυση της εταιρείας.

Αφήνοντας στην άκρη τα ίδια κεφάλαια ας μείνουμε στο γεγονός ότι το 2016 πέντε από τις μεγαλύτερες-γνωστότερες δισκογραφικές εταιρίες της Ελλάδας πραγματοποίησαν τζίρο μόλις €12,8εκ...

Έσοδα νυχτερινών μαγαζιών

Σε ότι αφορά την 3η περίπτωση δημιουργίας εσόδων από μουσική, τα έσοδα από νυχτερινά μαγαζιά, δεν διαθέτω δεδομένα. Θα αποτελούσε πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη να καταγράψω διαχρονικά το πλήθος τους από το 1980 έως και σήμερα αλλά αυτό απαιτεί κανονική και επίπονη ακαδημαϊκή έρευνα. Σίγουρα όμως συμφωνούμε όλοι ότι τα νυχτερινά κέντρα αφενός έχουν μειωθεί και αφετέρου τα περισσότερα λειτουργούν μόνο 3 φορές την εβδομάδα σε αντίθεση με παλαιότερες ένδοξες εποχές. Σε αυτό φυσικά συνετέλεσε η οικονομική κρίση και η αλλαγή συνηθειών διασκέδασης των Ελλήνων κάτι το οποίο δεν πιστεύω ότι θα αλλάξει μελλοντικά αφού υιοθετούμε και εμείς τον Ευρωπαϊκό τρόπο ζωής. Άλλωστε τα νυχτερινά κέντρα αντιπροσωπεύουν μία άλλη, ξεπερασμένη εποχή. Σήμερα κυριαρχούν τα bars, τα nightclubs με dj, οι μικροί συναυλιακοί χώροι -clubs (χωρητικότητας έως 250 ατόμων) τα μεζεδοπωλεία και τα καφέ που ενίοτε κάνουν Live μικρής κλίμακας. Όλα αυτά συντελούν στη μείωση της απασχόλησης (γιατί καλώς ή κακώς τα μπουζούκια έδιναν ψωμί σε ανθρώπους και όχι μόνο σε μουσικούς) και στη μείωση της συμβολής τους στην δημιουργία εσόδων από μουσική.

Παραδοσιακά πάντως τα νυχτερινά μαγαζιά συνδέονταν, στήριζαν και χειραγωγούσαν το ελληνικό τραγούδι διότι σε αυτά στηριζόταν η αλυσίδα α) σύνθεση τραγουδιού β)ηχογράφηση γ)εκτέλεση σε μαγαζιά άρα και γέννηση νέων καλλιτεχνών που προσδοκούσαν να τραγουδήσουν σε αυτά.

Τώρα που λιγοστεύουν τα νυχτερινά κέντρα η παραγωγή τραγουδιών-σουξέ τα τελευταία έτη έχει μειωθεί (τα τελευταία grand σουξέ που μου έρχονται αυτόματα στο μυαλό είναι τα "δεν ταιριάζετε σου λέω" του Παντελίδη και το "Ξημερώματα" του Αργυρού). 

Έσοδα εταιριών που διοργανώνουν Live events

Πάμε τώρα σε ένα ακόμα ενδιαφέρον και κατά κάποιο τρόπο μετρήσιμο στοιχείο: τα έσοδα εταιριών που διοργανώνουν συναυλίες.

Από ένα μικρό στατιστικό δείγμα εταιριών για τις οποίες κατάφερα να περισυλλέξω στοιχεία κατέληξα στα αποτελέσματα του πίνακα που ακολουθεί .

Όπου ο πίνακας δεν είναι συμπληρωμένος σημαίνει ότι δεν έχουν δημοσιευθεί ακόμα ισολογισμοί.

Αξίζει να σημειωθεί ωστόσο ότι τα αποτελέσματα είναι ενδεικτικά και δεν αφορούν το σύνολο του κλάδου ο οποίος απαρτίζεται ως επί τω πλείστον από ατομικές επιχειρήσεις, συλλόγους κλπ για τις οποίες δεν διατίθενται δημοσιευμένα οικονομικά στοιχεία αφού αυτές τηρούν απλογραφικά βιβλία. Για να καταλάβετε π.χ. τι εννοώ, το Streetmode Festival ένα από τα  μεγαλύτερα φεστιβάλς της Βορείου Ελλάδος και ίσως της Ελλάδας, διοργανώνεται κατά πάσα πιθανότητα (το αναφέρω αυτό διότι πουθενά δεν αναγράφεται στο διαδίκτυο ο διοργανωτής πέραν από κάποιων υπευθύνων) από ατομική επιχείρηση υπό την αιγίδα του Δήμου Θεσσαλονίκης.

Σε ότι αφορά τον πίνακα, χαρακτηριστικό είναι ότι η πλειονότητα των εξεταζόμενων εταιριών ιδρύθηκε εντός πενταετίας. Αυτό μπορεί αφενός να υποδηλώνει ότι υπάρχει μία τάση να μπουν νέοι παίκτες στον χώρο αλλά από την άλλη, όλοι ξέρουμε ότι οι παίκτες λίγο- πολύ είναι συγκεκριμένοι και μπορεί να αλλάζουν επωνυμία και νομική μορφή ανάλογα με την περίσταση και την κατάστασή τους. Άλλωστε, το River Πάρτυ στο Νεστόριο δεν διοργανώθηκε για πρώτη φορά φέτος...

Σε γενικές γραμμές κι εδώ τα αποτελέσματα αποτυπώνουν μία ταραχώδη κατάσταση που επηρεάζεται από εποχικότητα, περιστάσεις, από την οικονομική κρίση και την φορολογική νομοθεσία. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι μία φημισμένη και παλιά εταιρία του χώρου, η Didi Music, κατέγραψε το 2016 κύκλο εργασιών μόλις €150χιλ. και το 2017 τον αύξησε κατά 7 σχεδόν φορές πάνω.

Σημειώνω ότι έχω προσθέσει στη λίστα των εταιριών και την EMI διότι από την έρευνά μου διέγνωσα ότι αναλαμβάνει και παραγωγές συναυλιών όπως αυτές της Ελεωνόρας Ζουγανέλη φέτος το καλοκαίρι.

Κλείνοντας κι αυτό το κεφάλαιο θα προσθέσω την υποκειμενική μου άποψη ότι πέραν από την επίτευξη κύκλου εργασιών, ο χώρος έχει πολύ περισσότερο ανάγκη από μεγάλες εταιρίες όπως την EMI AE, την Didi AE, την Aftofoto AE και Carousel AE οι οποίες διαθέτουν κεφαλαιακή ευρωστία, παρά από περιστασιακούς παίχτες.

Όπως και να έχει όμως, κατ'εμέ το βασικότερο αίτιο μείωσης συναυλιακών εσόδων είναι η έλλειψη νέων καλλιτεχνών που θα μπορούσαν να ανανεώσουν, και να προσελκύσουν κοινό. Αναλογιστείτε π.χ. ποιοί είναι οι καλλιτέχνες που πρωταγωνιστούν τα τελευταία χρόνια στην ελληνική συναυλιακή σκηνή. Λίγο πολύ είναι οι ίδιοι που ήταν και πριν 10 ή ίσως και 20 χρόνια: Μάλαμας, Παπακωνσταντίνου Θ., Παπακωνσταντίνου Β, Πορτοκάλογλου, Μαραβέγιας, Αγγελάκας, Χαρούλης, Παυλίδης, Μποφίλιου, Locomondo, για να μην αναφέρω και πιο κλασσικούς όπως οι Σαββόπουλος, Πρωτοψάλτη, Γαλάνη, Αλεξίου, Νταλάρας  κλπ... όταν όλοι αυτοί πια δεν μπορούν να παίξουν, ποιοί θα ανεβαίνουν στην σκηνή; Το ζήτημα δηλαδή είναι ότι δεν γεννιούνται πια νέα τραγούδια (στην ελληνική γλώσσα) από νέους καλλιτέχνες ή τουλάχιστον δεν δίνεται η ευκαιρία αυτή με συνέπεια το συναυλιακό προϊόν να καθίσταται παρωχημένο και να στρέφει το βλέμμα του σε προϊόντα του εξωτερικού (ήτοι σε ξένους καλλιτέχνες).  

Έσοδα εμπλεκόμενων στην δημιουργία μουσικής (παραγωγοί, στούντιο, ηχολήπτες).

Σε ότι αφορά τα έσοδα των εμπλεκόμενων στην δημιουργία μουσικής (παραγωγοί, στούντιο, ηχολήπτες, δάσκαλοι μουσικής κλπ) δεν διαθέτω και εδώ στοιχεία και σίγουρα ο υπολογισμός τους θα ισοδυναμούσε με μία μακρά χρονική περίοδο πλήρους εργασίας. Σε γενικές γραμμές απλά θα αναφέρω την πληθώρα των στούντιο που υπάρχουν στην ελληνική επικράτεια, τα χαμηλά περιθώρια κερδών τους, την απασχόληση νέων (όποτε αυτό συμβαίνει) με συμβάσεις μέσω ΟΑΕΔ, τα χαμηλά μεροκάματα των ηχοληπτών αλλά κυριότερα αυτά των δασκάλων μουσικής (κανένας δεν μπορεί να παραβλέψει τις επαίσχυντες ωριαίες απολαβές ενός δασκάλου μουσικής που έχει σπουδάσει τουλάχιστον 8 χρόνια για να μάθει ένα όργανο και να το διδάξει σε έναν άλλο...). Το τελευταίο καιρό έχω ακούσει για απολαβή δασκάλου που ανερχόταν σε 3 ευρώ την ώρα!   

Έχοντας αναλύσει λοιπόν όλες τις ανωτέρω ροές εισοδήματος που μπορεί να προκύψουν από τον χώρο της μουσικής, θα είχε πολύ ενδιαφέρον αν μπορούσα να εκτιμήσω την συμβολή τους στο ΑΕΠ της χώρας μας, κάτι το οποίο θεωρητικά θα αποδείκνυε το αν υπάρχει ή όχι μουσική βιομηχανία στην Ελλάδα.

Το 2016 το ΑΕΠ της χώρας μας ανήλθε σε €176,5δις. Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ η ακαθάριστη αξία του κλάδου "Τέχνες, διασκέδαση και ψυχαγωγία, επισκευές ειδών νοικοκυριού και άλλες υπηρεσίες" ανήλθε κατά το ίδιο έτος σε €6,5δις, συμβάλλοντας στο 3,6%  του συνολικού προϊόντος της οικονομίας.

Ωστόσο αν από την παραπάνω κατηγορία απομονώσουμε τη συμβολή της μουσικής, σίγουρα θα καταλήξουμε σε "αστεία" αποτελέσματα. Άλλωστε ο συνολικός τζίρος που κατέγραψαν συνδυαστικά οι 5 μεγαλύτερες δισκογραφικές, οι 5 μεγαλύτεροι διοργανωτές συναυλιών και η διανομή πνευματικών δικαιωμάτων το ίδιο έτος δεν κατάφερε να ξεπεράσει τα €20εκ.!

Το συμπέρασμα που προκύπτει λοιπόν από τα ανωτέρω είναι ότι ο Κώστας Μακεδόνας είχε δίκιο...

Σίγουρα είναι πολύ δύσκολο να καταφέρει αυτός ο κλάδος να δημιουργήσει στην Ελλάδα εισοδήματα ανάλογου (ποσοστιαίου) μεγέθους με αυτά των μεγάλων αγορών των Η.Π.Α. και του Η.Β. αλλά οφείλουμε να καταλάβουμε ότι η μουσική πολιτιστική κληρονομιά της χώρας μας είναι μοναδική και μπορεί να αποτελέσει πρόσφορο έδαφος για την δημιουργία ενός πολύτιμου εξαγώγιμου μουσικού προϊόντος. Διαθέτουμε το προνόμιο να έχουμε ασυνείδητα στο DNA μας ακούσματα τόσο εξωτικά (παραδοσιακή μουσική που ποικίλει ανάλογα με τον τόπο, λαϊκή μουσική, ρεμπέτικα) που άλλοι λαοί πασχίζουν για να ακούσουν δεδομένου ότι στην μικρή μας χώρα απαντώνται τόσοι διαφορετικοί μουσικοί ρυθμοί (5/8, 6/8, 7/8, 9/8 κλπ... βλ. σελ 47 του https://eclass.duth.gr/modules/document/file.php/GYM111/Rythmos_%26_elliniki_paradosiaki_mousiki.pdf) και τόσα διαφορετικά όργανα (κλαρίνο, μπουζούκι, μπαγλαμάς, τζουράς, τσαμπούνα, ζουρνάς κλπ). Σε μία παγκοσμιοποιημένη λοιπόν κοινωνία όπου η μουσική αναζητά ανανέωση μέσω νέων ήχων, νέων ρυθμών, νέων οργάνων προκειμένου να ξεφύγει από την "δικτατορία των τεσσάρων τετάρτων", μπορούμε εκμεταλλευόμενοι αφενός την πολιτιστική μας παράδοση και αφετέρου την αποδεδειγμένη γνώση της δυτικής μουσικής που κατέχουμε, να δημιουργήσουμε μουσικά προϊόντα που θα πρωτοτυπήσουν και θα πλασαριστούν με επιτυχία στο εξωτερικό και θα ωθήσουν την περαιτέρω δημιουργία εντός της χώρας.

Μια καλή αρχή πάντως για την υγιή και οικονομικά βιώσιμη ανάπτυξη του κλάδου της μουσικής στην χώρα μας θα ήταν:

α) Να καλλιεργηθεί σωστά η μουσική παιδεία στα ωδεία, να προσαρμοστούν δηλαδή τα προγράμματά τους στα νέα παγκόσμια μουσικά δεδομένα και να προστεθούν νέα μαθήματα που να σχετίζονται με την ανάπτυξη/διαχείριση ταλέντου και τα πνευματικά και νομικά δικαιώματα.

β)Να προστεθούν οι τέχνες στα σχολεία και να δοθεί έμφαση σε αυτές. Ο σεβασμός στην αξία της τέχνης θα οδηγήσει στον σεβασμό στον καλλιτέχνη, στον σεβασμό του έργο του άρα στην δίκαιη κοστολόγηση του έργου και των υπηρεσιών του.  

γ) Οι δισκογραφικές να προσαρμοστούν κι αυτές στα νέα δεδομένα αναλαμβάνοντας έμπρακτα καλλιτέχνες σε όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων τους. Η διεθνής αγορά άλλωστε φανερώνει ότι η μουσική βιομηχανία βρίσκεται σε ανάπτυξη. Το αποδεικνύουν αυτό τόσο τα οικονομικά μεγέθη που έχουν επιτευχθεί όσο και η πληθώρα ζήτησης θέσεων εργασίας από εταιρίες του κλάδου στο εξωτερικό (κάντε π.χ. μία αναζήτηση με τον όρο Music industry jobs στο linkedin).

Πρωτίστως όμως αν δεν δημιουργηθεί νέα μουσική δεν θα υπάρξει προϊόν για εμπόριο, προϊόν ικανό για να διατηρήσει και να αναπτύξει επαγγέλματα του χώρου, με συνέπεια το μουσικό εμπορικό ισοζύγιο της χώρας μας να είναι συνεχώς ελλειμματικό.

Εφόσον το άρθρο μου επιδέχεται διορθώσεων θα χαρώ πολύ να το κάνω. Εύχομαι να αποτελέσει έναυσμα υγιών συζητήσεων και πρωτοβουλιών για την βελτίωση του κλάδου.

Εφόσον επίσης κάποιος το επιθυμεί σε μορφή pdf, με χαρά να του στείλω κατόπιν επικοινωνίας. Επισκεφτείτε την επιλογή επικοινωνία του blog μου. https://www.ferruccelli.com/contacts/

Και μερικά ακόμα ενδιαφέροντα άρθρα για ανάγνωση.

https://www.impalamusic.org/node/9

https://www.billboard.com/articles/business/8257558/us-music-industry-2017-highest-revenue-in-decade-fueled-paid-subscriptions

https://www.culturenow.gr/diethnis-moysiki-viomixania-oi-arithmoi-eyimeroyn-h-moysiki-omos/

H μεγάλη έκταση που οριοθετείται νότια και ανατολικά της οροσειράς του Άτλαντα στο Μαρόκο και την οποία διέσχιζαν τα εμπορικά καραβάνια για να φτάσουν είτε στο Μαρακές είτε στην Φεζ αποκαλείται χώρα των 1000+1 κάστρων (kasbahs). Αυτά ουσιαστικά αποτελούσαν οχυρά έξω από μικρά χωριά (ή πολλές φορές δεν υπήρχαν καν χωριά), τα οποία χρησίμευαν ως στάσεις ανεφοδιασμού και ξεκούρασης για τα καραβάνια τα οποία ξεκινούσαν από το Τιμπουκτού (του σημερινού Μάλι) με κατεύθυνση βόρεια στον Ατλαντικό και στην Μεσόγειο! Επιτρέψτε μου λοιπόν να παραφράσω την έκφραση και να την χρησιμοποιήσω ως γενικό τίτλο για το ταξιδιωτικό άρθρο που ακολουθεί...

Όσοι θέλετε να ταξιδέψετε στο Μαρόκο θα κάνετε την απαραίτητη-σχετική αναζήτηση στο διαδίκτυο και θα βρεθείτε μπροστά σε πομπώδης τίτλους όπως: "Το σάουντρακ του ταξιδιού σας στο Μαρόκο", "10 σινεματικές προτάσεις και εκδρομές!", "Μαρόκο: Χίλιες και μία νύχτες ταξιδιού", "Αυτοκρατορικό Μαρόκο", "Μαρόκο: Χίλιες και μια νύχτες στη μαγευτική χώρα των θαυμάτων!", "Φεζ: Η πιο ατμοσφαιρική πόλη στον κόσμο", "Μαρόκο: Χίλιες και μια… γεύσεις & εικόνες!"...

Από τους ανωτέρω τίτλους ίσως ο τελευταίος να είναι και ο πιο εύστοχος και θα σας εξηγήσω το γιατί. 

Το Μαρόκο είναι όντως μία πολύ όμορφη χώρα η οποία διαθέτει πληθώρα διαφορετικών γεωμορφολογικών τοπίων ικανών να συναρπάσουν τον κάθε επισκέπτη όπως:

- Παραλίες και παραθαλάσσιες πόλεις-θέρετρα για τουρισμό χαλάρωσης/μπάνιου https://www.touropia.com/best-beaches-in-morocco/  

- Απίστευτου κάλλους εξωτικά βουνά για πεζοπορία (μου θύμισαν νότια Αμερική με το έντονο κόκκινο χρώμα του εδάφους που τα χαρακτηρίζει) , ορειβασία (η κορυφή Τζέμπελ Τούκμπαλ στην οροσειρά του Άτλαντα είναι η ψηλότερη της βορείου Αφρικής με το υψόμετρό της να φτάνει τα 4167μ) αλλά και σκι το χειμώνα (ναι μάλιστα...ακούγεται απίθανο!) https://edition.cnn.com/travel/article/morocco-atlas-mountain-ski-trek/index.html

- Μία πολύ όμορφη πρωτεύουσα (το Ραμπάτ) και χαρακτηριστικές Αραβικές πόλεις που έχουν μείνει σχεδόν ανέγγιχτες από το πέρασμα του χρόνου. Συγκεκριμένα, οι παλιές πόλεις (αποκαλούμενες ως "μεντίνες") της Φεζ και του Μαρακές είναι κυριολεκτικά πύλες σε ταξίδι χωροχρόνου αφού η πρώτη δεν έχει υποστεί μεταβολές από τον 10ο αιώνα μ.χ. και η δεύτερη από τον 12ο αιώνα μ.χ.  

- Η Έρημος!!! Η Έρημος Σαχάρα. Ένα μέρος μοναδικό στον κόσμο.

Σε όλα τα παραπάνω προσθέτω και το γεγονός ότι το Μαρόκο είναι ίσως από τις λίγες "αραβικές", αναπτυσσόμενες χώρες που μπορεί να ταξιδέψει ένας τουρίστας μόνος του (χωρίς γκρουπ) σχετικά άφοβα.

Όσοι από εσάς λοιπόν θα ταξιδέψετε στο Μαρόκο με κάποιο πρακτορείο είμαι σίγουρος ότι θα περάσετε τέλεια και (σχετικά πάντα) ξεκούραστα. Από την άλλη, όσοι επιλέξετε να ταξιδέψετε μόνοι σας θα κάνετε ένα μοναδικό ταξίδι ζωής που θα έχει καλές στιγμές, βασισμένες σε αυτά που ανέφερα παραπάνω, αλλά και δύσκολες στιγμές... Θα βρεθείτε π.χ. σε μέρη όπου δεν πηγαίνουν τα γκρουπ και θα αντικρύσετε φτώχεια (όχι αυτά τα θεωρητικά που λέμε στην Ελλάδα), θα ταξιδέψετε με υπερσύγχρονα τρένα έχοντας απέναντί σας μία γυναίκα που θα φοράει μπούρκα, θα χαθείτε (σίγουρα) στα δρομάκια των παλιών πόλεων και κάποιοι θα προσπαθήσουν να σας παρενοχλήσουν ή να σας "βοηθήσουν" δείχνοντάς σας τον σωστό δρόμο έναντι αμοιβής, θα επισκεφτείτε εμπορικά κέντρα για μία "ανάσα" δυτικού πολιτισμού, θα σταματήσει το λεωφορείο σας για να προσευχηθεί ο οδηγός, άλλοτε πάλι θα βρεθείτε σε νυχτερινά κέντρα όπου οι γυναίκες και οι άντρες θα είναι "απελευθερωμένοι" από τα δεσμά που ορίζει η θρησκεία (ξέρετε...να πιούμε καμιά μπύρα, κανά κρασάκι, να ντυθούμε δυτικά, οι γυναίκες να γδυθούμε λιγάκι...). 

Το Μαρόκο είναι αδιαμφισβήτητα μία χώρα αντιθέσεων και πιστεύω ότι είναι ορατές μόνο σε όποιον την επισκέπτεται μόνος (κάτι το οποίο έπραξα κι εγώ με την σύντροφό μου).

Βασισμένοι σε μία από τις προτεινόμενες διαδρομές του τελευταίου οδηγού του lonely planet και έχοντας μελετήσει άρθρα στο διαδίκτυο πραγματοποιήσαμε σε 10 μέρες την διαδρομή του παρακάτω χάρτη: Προσγείωση και διαμονή στο Μαρακές, ημερήσια εκδρομή στην Εσαουίρα, τριήμερη εκδρομή μέσω του Marrakech Desert Trips στον Νότο-Μερζούγκα και τελικό προορισμό την Φεζ https://www.marrakech-desert-trips.com/tours/shared-marrakech-to-fes-desert-tour/,  μία μέρα διαμονή στη Φεζ, ημερήσια με τρένο στην Μεκνές, μία μέρα διαμονή στο Ραμπάτ, Καζαμπλάνκα και τέλος Μαρακές από το οποίο πετάξαμε πίσω για Ελλάδα.

Θα πρότεινα ανεπιφύλακτα αυτήν την διαδρομή στον επίδοξο ταξιδιώτη αφού πραγματοποιώντας την θα έχει τη δυνατότητα να επισκεφτεί παραθαλάσσιες πόλεις, βουνά, την έρημο Εργκ Τσεμπί στην Σαχάρα, θα περπατήσει σε μεντίνες αλλά και μοντέρνες περιοχές πόλεων ενώ θα πάρει μία γεύση της ζωής στα αγνά χωριά του νότου. Με λίγα λόγια βλέπει όλο το Μαρόκο και τις αντιθέσεις του.

Μέσω των φωτογραφιών μου θα προσπαθήσω να σας ταξιδέψω στα μέρη που πήγαμε.

Σαν επίλογο απλά θα ήθελα να γράψω 2 πράγματα που αποκόμισα από αυτό το υπέροχο, διδακτικό ταξίδι.

1) Όσο όμορφη και να είναι μία χώρα, το μεγαλύτερο κεφάλαιο της σε ότι αφορά τον τουρισμό θα παραμένει το ανθρώπινο δυναμικό της.

Είναι κάτι που πρέπει να συνειδητοποιήσουμε κι εμείς οι Έλληνες που έχουμε μία εξίσου όμορφη χώρα. Ο όρος ανθρώπινο δυναμικό δεν αφορά μόνο όσους εργάζονται στον χώρο του τουρισμού αλλά το σύνολο του πληθυσμού, και η ποιότητα του ανθρωπίνου δυναμικού πλάθεται από τα σχολεία, την οικογένεια, την παιδεία. Αν ο λαός διαθέτει ήθος και τρέφει σεβασμό απέναντι στον φιλοξενούμενο μόνο τότε οι ομορφιές του τόπου θα αναδεικνύονται στο έπακρο.  Μπορεί λοιπόν το Μαρόκο να είναι μία όμορφη, εξωτική χώρα και να λανσάρεται έτσι από εγχώρια πρακτορεία και από την ίδια, αλλά όσο ο λαός της θα είναι στην πλειονότητά του φτωχός και "λιγούρης" απέναντι στον επισκέπτη, η χώρα δεν θα μπορεί να ανταγωνιστεί άλλους παγκόσμιους προορισμούς. Για να γίνω πιο συγκεκριμένος, ήταν πολύ σπάνιο το φαινόμενο να ζητήσουμε κάτι από κάποιον (ακόμα και μία διεύθυνση π.χ.) και να μην μας ζητήσουν χρήματα. Τρανό παράδειγμα ήταν η περίπτωση κατά την οποία το αμάξι στο οποίο επιβαίναμε έπρεπε να διασχίσει ένα υπερχειλισμένο ποτάμι στο νότο. Κάτοικοι μαζεύτηκαν να μας βοηθήσουν...έτσι νομίσαμε αφού ουσιαστικά προσφέρθηκαν να μας βοηθήσουν ζητώντας μας ως αντάλλαγμα χρήματα... Κάτι τέτοιο είμαι σίγουρος ότι δεν θα γινόταν ποτέ την Ελλάδα (...παρά το γεγονός ότι και εμείς έχουμε τα κακά μας, τέτοιο πράγμα δεν θα κάναμε ποτέ).

Οι κάτοικοι έχουν βρεθεί αντιμέτωποι με ένα κύμα τουρισμού που μεταφράζεται σε χρήματα και ανάπτυξη με συνέπεια να βλέπουν τον τουρίστα απλά σαν πορτοφόλι. Θα έλεγα ότι σε θέματα τουριστικής ανάπτυξης βρίσκονται ακόμα εκεί όπου βρισκόταν η Ελλάδα την δεκαετία του '80 και αυτό μας κακοφάνηκε... Κράχτες παντού, καλοθελητές στα σοκάκια να σε οδηγήσουν μέρα και νύχτα στο σωστό δρόμο έναντι πάντα τιμήματος. Πολλές φορές σε οδηγούν σε λάθος δρόμο ώστε να τους χρειαστείς μετά και να τους πληρώσεις. Φυσικά, εμείς ήμασταν πολύ διαβασμένοι...

2) Ο καπιταλισμός και ο δυτικός τρόπος ζωής που προβάλει την καλοπέραση και τον καταναλωτισμό είναι υπερδύναμος. Αλλάζει κουλτούρες, έθιμα, νικάει θρησκείες!

Τα πρώτα σημάδια του φαίνονται και στους κατοίκους αυτής της χώρας που επηρεασμένοι από το κύμα του τουρισμού και την επίδραση του ίντερνετ και των κινητών τηλεφώνων βλέπουν πώς ζει ο δυτικός άνθρωπος και θέλουν να του μοιάσουν... Σε θέματα λοιπόν ζωής, παραδόσεων και θρησκευτικής πίστης, ότι δεν κατάφεραν τόσους αιώνες τα όπλα και η πολιτική ισχύς θα τα μεταλλάξει ύπουλα ο καπιταλισμός... Αναμένω με περιέργεια να δω τη μελλοντική σταδιακή μετάλλαξη αυτής της χώρας.   

Η αγάπη μου για την Ιταλία ξεκινάει από την αγάπη μου για τους Ιταλούς. Δύο από τους συγκατοίκους μου όταν σπούδαζα στο Λονδίνο ήταν Ιταλοί, διατηρώ δεσμούς μαζί τους, έμαθα την γλώσσα όταν επέστρεψα στην Ελλάδα και έχω ταξιδέψει σε αρκετά μέρη της Ιταλίας, ίσως σε εξίσου πολλά με αυτά της Ελλάδας...Οκ, υπερβάλλω αλλά ναι, μετά κι από αυτό το ταξίδι που έκανα στο Νότιο τμήμα της Ιταλίας, μπορώ να πω ότι έχω δει πια αρκετά μέρη της. Καλοκαιράκι και επειδή είμαι λάτρης των roadtrips με αμάξι, με τρένο ή με οτιδήποτε κινούμενο σε δρόμο γενικότερα (διότι ο δρόμος σε κάνει να σκεφτείς, να χαζέψεις, να δεις το τοπίο της χώρας, να ταξιδέψεις όπως το εννοούσαν παλιά) οργάνωσα σχέδιο για ταξίδι 7 ημερών στις περιφέρειες της Καμπάνιας, Μπαζιλικάτας, Πούλιας και Καλαβρίας. Το ταξίδι είχε ως εξής: Νάπολι, Ματέρα, Αλμπερομπέλο, Τροπέα, γύρος της ακτής του Αμάλφι συμπεριλαμβάνοντας επίσκεψη στην θρυλική Πομπηία και τέλος, Νάπολι ξανά. Η ενοικίαση του αυτοκινήτου από την εταιρία Keddy (θυγατρική της Europcar) ήταν αρκετά φτηνή (208 ευρώ με ασφάλιση για ένα Fiat Panda) το οποίο κλείσαμε μέσω του site της Ryanair. Μείναμε απόλυτα ικανοποιημένοι οπότε θα συνιστούσα χωρίς επιφύλαξη τις ανωτέρω αναφερθείσες εταιρίες σε όλους εσάς που σκοπεύετε να νοικιάσετε αμάξι στην Ιταλία.

Στο ζουμί της υπόθεσης τώρα. Η νότια Ιταλία είναι σαν να ταξιδεύεις στην Ελλάδα, μόνο που η γλώσσα είναι διαφορετική. Ίδιο τοπίο, ίδιες νοοτροπίες, εξίσου καλές ποιοτικά θάλασσες στην περιοχή της Τροπέας και του Κάπο Βατικάνο όπου κάναμε μπάνιο. Τα χωριά και οι πόλεις είναι φυσικά αρκετά γραφικά αλλά δεν υπάρχει αυτή η έκπληξη της πολιτισμικής διαφορετικότητας (πλην του χάους που θα συναντήσετε στη Νάπολι...αυτή η πόλη δεν υπάρχει...μάλλον κερδίζει για την πλάκα οποιαδήποτε πόλη της Ελλάδας σε χάος και χαλαρότητα).

Σε ότι αφορά τους επιμέρους προορισμούς: [caption id="attachment_1493" align="alignright" width="332"] Τροπέα με θέα τη θάλασσα[/caption] - Η Ματέρα είναι μία κωμόπολη που δεν γνώριζα αλλά μου άφησε πολύ όμορφες εντυπώσεις. Μοντέρνα ανεπτυγμένη η νέα πόλη και με φροντίδα συντηρημένη η παλιά, είναι μία πόλη που κατοικήθηκε από την παλαιολιθική εποχή. Λέγεται ότι οι κάτοικοί της έχουν το "προνόμιο" να μένουν στα ίδια καταλύματα που έμεναν και οι αρχαίοι πρόγονοί τους αφού η πόλη είναι ουσιαστικά λαξευμένη και χτισμένη στους βράχους που ορθώνονται δεξιά και αριστερά κατά μήκος ενός φαραγγιού. Είναι μοναδικό μνημείο τρωγλοδυτικής αρχιτεκτονικής παγκόσμια προστατευόμενο από την Unesco. Εντύπωση μου έκανε επίσης το παιχνίδι που έπαιξε ο χρόνος επάνω της. Ενώ κάποτε ήταν μία ακμάζουσα πόλη, βρέθηκε πριν από 100 περίπου χρόνια στην απόλυτη οικονομική παρακμή, αναγκάζοντας τους κατοίκους της να μένουν σε αυτές τις σπηλιές-σπίτια μαζί με τα ζώα τους (λέγεται ότι τα παιδιά δεν ζητούσαν γλυκά αλλά κινίνο για την ελονοσία)...τώρα φυσικά ο τουρισμός την έχει μεγεθύνει και θα την εκτινάξει ακόμα περισσότερο οικονομικά στο μέλλον! - Το Αλμπερομπέλο είναι ένα χωριό που θυμίζει έντονα Ελλάδα. Είναι πανέμορφο και γραφικό και αξίζει να το επισκεφτείτε. Σήμα κατατεθέν τα σπίτια με τους πέτρινους τρούλους τα οποία τα έχτιζαν έτσι ώστε να τα γκρεμίζουν και εύκολα προκειμένου να μην φορολογούνται. Κάθε φορά που ο φοροεισπράκτορας του Βασιλείου της Νάπολης επισκεπτόταν το χωριό οι κάτοικοι κατέστρεφαν τις οροφές, αυτός έβλεπε ότι δεν υπήρχαν σπίτια οπότε δεν τους επέβαλε φόρους... - Την Τροπέα δεν την είχα ακουστά αλλά σίγουρα θα μπορούσα να μείνω μία βδομάδα εκεί. Είναι ένα γραφικό μεσαιωνικό χωριό το οποίο όμως προσφέρει χαλάρωση, πληθώρα ωραίων παραλιών και άλλων δραστηριοτήτων σε κοντινή απόσταση (π.χ. πεζοπορία στο νησάκι Στρόμπολι το οποίο αποτελεί ένα από τα ενεργά ηφαίστεια της Ιταλίας). - Η ακτή του Αμάλφι παίδες είναι όμορφη αλλά την θεωρώ υπερτιμημένη. Σίγουρα όλοι έχουμε θαυμάσει τις υπέροχες φωτογραφίες του Ποζιτάνο και της Αμάλφης αλλά θεωρώ ότι το μάρκετινγκ και ο φωτογράφος έκαναν πολύ καλή δουλειά. Αντίστοιχα ελληνικά μέρη δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από αυτούς τους προορισμούς. Δύσκολοι δρόμοι, στροφές και ανηφόρες που δεν σου επιτρέπουν να απολαύσεις το τοπίο. Επιπρόσθετα οι τιμές είναι κομματάκι ακριβούτσικες... Το Ποζιτάνο όντως είναι όμορφο και αξίζει να μείνει κάποιος έστω μία μέρα σε αυτό. Καλντερίμια, όμορφα σπιτάκια, ένα χωριό που αναπτύσσεται ανηφορικά με θέα την θάλασσα. Ευχάριστη έκπληξη το Vietri sul Mare (χάλια η θάλασσα όμως). Τα Αμαλφι και Ραβέλο ήταν επίσης συμπαθητικά. - Η Πομπηία ήταν ένα από τα μέρη που μας άρεσε περισσότερο. Μπορεί να μην έχω παραθέσει πολλές φωτογραφίες αλλά σίγουρα είναι ένα μνημείο που πρέπει να επισκεφτεί κάποιος που σχεδιάζει ταξίδι στη Νάπολι. Δεν θα γράψω περισσότερα. Παραθέτω αντ'αυτού τον παρακάτω σύνδεσμο... https://www.youtube.com/watch?v=dY_3ggKg0Bc - Όσον αφορά τη Νάπολι τα είπα και παραπάνω... Μία πόλη από μόνη της... Μας έκανε να αισθανθούμε Βορειοευρωπαίοι... Ανακεφαλαιώνοντας, δεν πιστεύω ότι ένα ταξίδι στη Νότια Ιταλία μπορεί να αποτελέσει για έναν Έλληνα ένα life changing experience που λένε και οι Άγγλοι... Εφόσον η νοοτροπία, ο χαρακτήρας του λαού και το μεσογειακό τοπίο είναι ίδιο με το Ελληνικό δεν υπάρχει η πολιτισμική έκπληξη που ανέφερα προηγουμένως. Ωστόσο, αυτό το γεγονός σε κάνει να καταλάβεις την ομοιότητα που έχουμε με αυτόν τον λαό και να την απολαύσεις στο έπακρο. Είσαι Ιταλία και νιώθεις ότι είσαι στην πατρίδα...και πιστεύω ότι και αυτό θα νιώθει ένας νότιο-Ιταλός όταν επισκέπτεται την Ελλάδα. Αλληλένδετες ιστορίες, πολιτισμοί με πλούσια ιστορία, ίδια μούτρα, ίδιες παρασπονδίες, ίδια απειθαρχία... Για όλα αυτά μιλούσαμε με έναν παππού ζαχαροπλάστη κάπου στην Τροπέα...και ήταν τόσο όμορφα...