Το 2002 οι U2 συνέθεσαν για την ταινία του Martin Scorsese, “The Gangs of New York”, το τραγούδι “The hands that built America”. Είναι ένα τραγούδι που υμνεί τον προσωπικό αγώνα όλων των απλών ανθρώπων που μετανάστευσαν στην Αμερική με το όνειρο για μια καλύτερη ζωή, ενός αγώνα που είχε ως συνέπεια την διαμόρφωση της Αμερικής όπως την γνωρίζουμε σήμερα.
Πώς τα φέρνει λοιπόν ο καιρός και να που φέτος, το 2019 ο Martin Scorsese κυκλοφορεί τη νέα του ταινία που φέρει τον τίτλο The Irishman (Ο Ιρλανδός). Πάλι αναφορές σε μετανάστες, πάλι αναφορές στη μαφία, πάλι αναφορές στη νεότερη ιστορία της Αμερικής (όχι πως η Αμερική έχει και αρχαία ή παλιά ιστορία αλλά λέμε τώρα…αναφέρομαι στην πολύ πρόσφατη ιστορία της…των τελευταίων 60 ετών).
Είχα διαβάσει πολλά για αυτήν την ταινία πριν καν την δω και μου είχε κάνει εντύπωση το γεγονός ότι όλες οι κριτικές ήταν διθυραμβικές. 5 στα 5 αστέρια! Ούτε μία κριτική με βαθμολογία έστω με 4 στα 5 αστέρια. Αυτό λοιπόν, συν το γεγονός ότι στο καστ των πρωταγωνιστών περιλαμβάνονται ο σπουδαίος Al Pacino και οι κλασσικοί αγαπημένοι ηθοποιοί του Scorsese, Robert De Niro, Joe Pesci, Harvey Keitel, με τους οποίους έχει συνεργαστεί σε ταινίες που θεωρούνται πια ως κλασσικές του παγκόσμιου κινηματογράφου (Ο ταξιτζής, Κακόφημοι Δρόμοι, Οργισμένο Είδωλο, Τα καλά παιδιά) αποτελούσαν επαρκή κίνητρα προκειμένου να θέλω να την δω.
Δεν είμαι κριτικός κινηματογράφου και δεν θέλω να επεκταθώ σε τεχνικές λεπτομέρειες. Θα ήθελα όμως να γράψω για το πώς μου φάνηκε η ταινία, τα συναισθήματα που μου προξένησε και το κυριότερο, το τι μου έμαθε, το τι μήνυμα πήρα προσωπικά εγώ από αυτήν.
Σε αφήγηση πρώτου προσώπου παρακολουθούμε την πορεία ενός άνδρα που από μικρός κομπιναδόρος και έχοντας κατά νου την φιλοδοξία να πλουτίσει (τι πρωτότυπο) καταλήγει να δουλεύει ως εκτελεστής για την μαφία, σκοτώνοντας ανθρώπους χωρίς ενδοιασμούς, ή καλύτερα, γιατί έτσι πρέπει…
Έχοντας αφενός υψηλές προσδοκίες από τις κριτικές που είχα διαβάσει και αφετέρου στο μυαλό τα προαναφερθέντα αριστουργήματα που ανέφερα, η ταινία μέχρι κάποιο σημείο απλά μου φαινόταν ενδιαφέρουσα… Δεν έβλεπα κάτι καινούριο. Η κινηματογράφηση, η φωτογραφία, οι ερμηνείες, ακόμα και η μουσική που θύμιζε σε σημεία Μορικόνε (τι πιο απλό και ιδιοφυές από τη μελωδία μίας φυσαρμόνικας) ήταν εξαιρετικές αλλά όπως είπα δεν ήταν κάτι που δεν τα έχουμε ξαναδεί…
Εκεί που ξεφεύγει όμως η ταινία και γίνεται αριστούργημα είναι από τα μέσα και μετά όταν στο παιχνίδι μπαίνει ο Jimmy Hoffa τον οποίο υποδύεται ο Al Pacino. Ο Jimmy Hoffa για όσους δεν γνωρίζετε ήταν συνδικαλιστής…ή μάλλον, δεν ήταν ένας απλός συνδικαλιστής αλλά ήταν ο ηγέτης του εργατικού συνδικάτου των Οδηγών Φορτηγών των Η.Π.Α από το 1957 μέχρι το 1971. Το εν θέματι συνδικάτο είχε τόση μεγάλη δύναμη που στα μέσα του ’50 αριθμούσε κοντά στα 1,5 εκατομμύριο μέλη. Όλα αυτά τα μέλη κατέβαλαν φυσικά εισφορές, με αποτέλεσμα το ταμείο του συνδικάτου να είναι τόσο πλούσιο που καθιστούσε τον διοικητή του ικανό να επηρεάζει τις πολιτικές εξελίξεις ή ακόμα και να χορηγεί δάνεια! Γενικά επρόκειτο για ένα συνδικάτο που έκανε τους συνδικαλιστές της πάλαι ποτέ ένδοξης εποχής του ΠΑΣΟΚ να μοιάζουν με σχολιαρόπαιδα. Το πρόβλημα όμως ήταν ότι ο εν λόγω χώρος επηρεαζόταν από το οργανωμένο έγκλημα (μέσω των φορτηγών διακινούνταν πράγματα…) οπότε και οι διοικούντες του θα έπρεπε να τα έχουν καλά με αυτό…
Εκεί συνειδητοποιείς λοιπόν ότι όλα όσα διαδραματίζονται ήταν πραγματικότητα και ότι αυτή η πραγματικότητα ξεπερνά κάθε φαντασία! Και αυτό ακριβώς κάνει την ταινία να ξεχωρίζει… Σου διηγείται μία πραγματικότητα την ύπαρξη της οποίας είτε αγνοείς είτε για την οποία απλά εθελοτυφλείς. Θα τολμούσα να πω ότι η ταινία αποτελεί κατά κάποιον τρόπο ένα έργο αφύπνισης!
Ποιά είναι λοιπόν αυτή η πραγματικότητα; Ότι το όνειρο του συνδικαλισμού μετατρέπεται εύκολα σε ανάγκη για εξουσία, ότι το όνειρο για πλούτο μπορεί να σε ωθήσει στην διάπραξη ακόμα και των πιο ανίερων πράξεων, και το πιο σημαντικό: ότι η Αμερική δεν χτίστηκε από τα χέρια απλών ανθρώπων (όπως τραγούδησαν οι ρομαντικοί U2) αλλά από τα χέρια λίγων, εγκληματιών, καιροσκόπων, οικονομικά και πολιτικά δυνατών ανθρώπων…και ότι αυτή η κατάσταση ίσως και να ισχύει για όλη την ανθρωπότητα… όπως άλλωστε τραγούδησε ο Tom Waits στο τραγούδι του “What keeps mankind alive” απαγγέλοντας “Mankind is kept alive by bestial acts”.
Εν κατακλείδι, η ταινία “The Irishman” αποτελεί κατά την γνώμη μου όντως ένα αριστούργημα της έβδομης τέχνης και ίσως (με λύπη το γράφω) ένα requiem αυτής της γενιάς ηθοποιών και του σκηνοθέτη που από την δεκαετία του ’70 μέχρι και σήμερα δεν έχουν σταματήσει να συμβάλουν στην δημιουργία ταινιών εκ των οποίων ορισμένες θεωρούνται πια κλασσικές. O Al Pacino είναι 79 ετών, ο De Niro και ο Pesci είναι 76, o Harvey Keitel είναι 80, ο Scorsese είναι 77…μέχρι πότε θα κάνουν ταινίες;
Είναι μία ταινία της οποίας το σενάριο αποτυπώνει ξεκάθαρα πώς η Αμερική χτίστηκε από λίγους, από αυτούς που είχαν την δύναμη να κατευθύνουν καταστάσεις. Εξιστορεί πώς τα συνδικάτα συνεργάζονταν με το οργανωμένο έγκλημα και πώς έμμεσα το οργανωμένο έγκλημα συνεργαζόταν με την κυβέρνηση… Και φυσικά αυτό είναι κάτι που συνεχίζεται και σήμερα.
Οι ερμηνείες και των 3 πρωταγωνιστών είναι εξαιρετικές. Από τη μία ο De Niro ενσαρκώνει έναν άνδρα που μένει πιστός μέχρι εσχάτως σε ένα παράλογο καθήκον (άσχετα αν ενδόμυχα πολλές φορές δεν θα το ήθελε), ο Pacino έναν άνδρα εθισμένο στην δύναμη και στην δόξα και τέλος ο Pesci έναν συνειδητοποιημένο εγκληματία, τόσο συνειδητοποιημένο που θεωρεί τη ζωή του φυσιολογική.
Ως λάτρης ταινιών που καταγράφουν αφηγηματικά ολόκληρη τη ζωή ενός ήρωα (που εξιστορούν δηλαδή τη ζωή ενός ήρωα από την εποχή που ήταν νέος μέχρι τα γεράματά του), την λάτρεψα και για αυτό. Ειδικά το τέλος που βρίσκει τους ήρωες πια γέρους και ταλαιπωρημένους από τον χρόνο είναι ίσως μία κατάθεση ψυχής και υποκριτικής από αυτούς τους μεγάλους ηθοποιούς…
Κάπου εδώ τελειώνω…και σας αφήνω με ακόμα ένα τραγουδάκι σχετικό με το μήνυμα της ταινίας…
